W jakich produktach jest najwięcej estrogenów?

Estrogeny są grupą żeńskich hormonów, które odgrywają znaczącą rolę u kobiet, m.in. odpowiadają za rozwój hormonów płciowych. Są również bardzo ważne dla mężczyzn – regulują popęd seksualny oraz wspomagają produkcję plemników. Czym są estrogeny? Jaka jest ich rola w diecie?

Estrogeny – definicja i ich rola w organizmie

Estrogeny są grupą żeńskich hormonów płciowych, do których zaliczane są: estradiol, estriol i estron. Prekursorami estrogenów są androgeny, czyli testosteron i androstendion, które z pomocą katalizatora aromatazy cytochromu P450 przekształcane są w estrogen. Hormon ten u kobiet syntezowany jest w jajnikach, a wydzielanie estrogenu regulowane jest przez tzw. oś podwzgórze – przysadka – jajniki z pomocą hormonów przysadki. W niewielkich ilościach estrogeny syntezowane są w kościach, mózgu i tkance tłuszczowej. Natomiast synteza estrogenów u mężczyzn ma miejsce w jądrach i tkance tłuszczowej. Dodatkowym źródłem tej syntezy są: komórki mięśniowe, gruczoły piersiowe, mózg, tkanka kostna i skóra.

Estrogeny są nie tylko niezbędne do prawidłowego dojrzewania u kobiet, lecz również odpowiadają za szereg procesów w organizmie. Najważniejszymi z nich są:

Układ rozrodczy

Estrogeny pełnią bardzo ważną funkcję dla rozwoju i funkcjonowania układu rozrodczego. Są odpowiedzialne za miesiączkowanie, wspierają rozwój narządów rozrodczych i piersi podczas okresu dojrzewania. Prawidłowy poziom estrogenów jest niezbędny do zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Podczas menopauzy spadek poziomu tych hormonów prowadzi do zaniku miesiączkowania.

Zdrowe kości

Estrogeny pomagają utrzymać prawidłową gęstość kości i chronią przed powstawaniem osteoporozy – jest to widoczne zwłaszcza po menopauzie, gdy poziom tych hormonów spada.

Układ sercowo- naczyniowy

Estrogeny mają pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Działają ochronnie na ściany naczyń krwionośnych, dzięki temu obniżają ryzyko chorób serca. Mają również pozytywny wpływ na profil lipidowy.

Mózg i nastrój

Mają pozytywny wpływ na pracę mózgu, poprawiają funkcje poznawcze. Wpływają korzystnie na produkcję neurotransmiterów.

Metabolizm

Regulują m.in. rozkład tłuszczów oraz rozkładanie się tłuszczów przez organizm. Zmiany poziomu estrogenów mogą prowadzić do zmian w masie ciała, a tym samym do rozdysponowania tkanki tłuszczowej przez organizm.

Fitoestrogeny – co trzeba o nich wiedzieć?

Fitoestrogeny są związkami chemicznymi odpowiadającymi w roślinach za wzrost, kwitnienie i dojrzewanie. Ze względu na właściwości podobne do kobiecych estrogenów są składnikiem wielu preparatów na menopauzę. Do fitoestrogeny zaliczane są:

• izoflawony – obecne głównie w roślinach strączkowych
• lignany – są np. w siemieniu lnianym
• kumestany – występują m.in. w kiełkach fasoli i nasionach słonecznika
• stilbeny – są np. w orzeszkach ziemnych i czerwonym winie

Różnorodne analizy naukowe[1] udowodniły, że fitoestrogeny leczą stany związane z niedoborem, a nawet brakiem estrogenu.

Produkty roślinne o wysokiej zawartości estrogenów

Najbogatszym źródłem fitoestrogenów są nasiona roślin strączkowych. W tych produktach znajdują się izoflawony. Rolę fitoestrogenów odgrywają również lignany.

1. Produkty sojowe

Ze względu na wysoką zawartość fitoestrogenów, produkty sojowe były podejrzewane o zwiększenie występowania nowotworów hormonozależnych. Na szczęście badania naukowe[2] obaliły ten mit. Głównym rodzajem fitoestrogenów występujących w soi i produktach sojowych są izoflawony – związki o działaniu antyoksydacyjnym (zapobiegające występowaniu wolnych rodników). Najbogatszym źródłem fitoestrogenów są soja i jej produkty oraz inne rośliny strączkowe. Poniżej przedstawiamy zawartość izoflawonów w wybranych produktach sojowych:

• mąka sojowa pełnotłusta 177,89 mg/100 g produktu
• płatki sojowe pełnotłuste 128,99 mg/100 g produktu
• tofu smażone 48,50 mg/100 g produktu
• kiełki sojowe 40,71 mg/100 g produktu
• mleko sojowe 9,65 mg/100 g produktu

Najwyższe spożycie izoflawonów w diecie jest w krajach azjatyckich (20 do 100 mg na dzień).

2. Nasiona lnu i chia

Rolę fitoestrogenów pełnią również lignany, które pod względem struktury, jak i spełnianych funkcji są w pełni zgodne z estrogenami. Dzięki temu lignany mogą w pełni zastąpić estrogeny np. przy zaburzeniach hormonalnych. Bogatym źródłem lignanów jest siemię lniane i nasiona chia. W 100 g nasion lnu jest 300 mg lignanów, a w nasionach chia 112 mg w 100 g. Choć oba rodzaje nasion różnią się zawartością lignanów, to zarówno nasiona lnu i chia uważane są za superfood m.in. dzięki wysokiej zawartości kwasów Omega-3.

3. Strączki

Strączki (ciecierzyca, soczewica i groch) są źródłem fitoestrogenów zarówno flawonoidów, jak i nieflawanoidów ^[3]. Występują one w formie nieaktywnej beta-D-glikozydów lub w formie prekursorów. Ich aktywne formy o strukturze chemicznej podobnej do estrogenów powstają w przewodzie pokarmowym pod wpływem kwasu żołądkowego, betaglukozydaza jelitowych i bakteryjnych oraz beta-glukan w żywności. Zarówno wielkość, jak i zakres metabolizowanych fitoestrogenów jest indywidualny i zależy od wielu czynników m.in. ilości wchłanianych poszczególnych fitoestrogenów. Związki te są umiarkowane wrażliwe na obróbkę termiczną. Podczas stosowania warzyw strączkowych jako źródło fitoestrogenów należy zwrócić uwagę na obecność substancji nieodżywczych.

4. Suszone owoce głównie morele, daktyle, śliwki

Obecność fitoestrogenów w suszonych owocach od lat wzbudza zainteresowanie naukowców[4] ze względu na wykazywane działanie ochronne przed występowaniem niektórych chorób takich jak m.in. nowotwory czy choroby ze strony układu krążenia. W suszonych owocach można znaleźć, aż 3 grupy fitoestrogenów, czyli izoflawony, lignany i kumestany. Najbogatszym źródłem fitoestrogenów są suszone morele 0,445 mg/100 g, daktyle 0,330 mg/100 g, śliwki 0,184 mg/100 g. W niewielkiej ilości fitoestrogeny są w rodzynkach 0,030 mg/100 g. Powyższe suszone owoce mają wyższe stężenie lignanów niż izoflawonów.

Fitoestrogeny to związki pochodzenia roślinnego o strukturze chemicznej podobnej do ludzkich estrogenów. Potencjalne korzyści, jak i negatywne skutki wynikające z nadmiernego spożycia fitoestrogenów nie są jeszcze w pełni poznane. Badania[5][6] nad potencjalnymi zagrożeniami wynikającymi z zastosowania dużych dawek terapeutycznych fitoestrogenów są niejednoznaczne.

---