Tymianek to śródziemnomorskie zioło, które słynie z właściwości dietetycznych, dekoracyjnych i leczniczych. Od wieków stosuje się olejek, kwiaty i liście, aby złagodzić liczne objawy i dolegliwości. Przynosi ulgę w bólu brzucha, biegunce, zapaleniu gardła, czy reumatyzmie. Sprawdź, dlaczego warto włączyć go do swojej diety!
- Artykuł został zaktualizowany i rozbudowany o nowe treści i zdjęcia 26.11.2024
Tymianek – co to za zioło?
Tymianek należy do rodziny jasnotowatych. Zioło osiąga około 30 cm wysokości, ma charakterystyczne, drobne listki, fioletowe kwiatki i cienkie łodygi. Świetnie smakuje z szałwią, rozmarynem lub majerankiem. Doskonale podkreśla smak potraw z kuchni śródziemnomorskiej. Możemy spotkać wiele odmian tego zioła, ale największą popularnością cieszy się tymianek pospolity i cytrynowy. Wyglądają podobnie, ale druga odmiana ma charakterystyczny, cytrynowy smak i aromat. Początkowo roślinę uprawiali mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego, obecnie hoduje się ją i gotuje w różnych zakątkach świata. Świeże zioło ma wyraźny, skoncentrowany, ziołowy smak. Można w nim wyczuć nuty ostrej trawy, drzew i kwiatów (przede wszystkim rozmarynu i lawendy).
Tymianek – co zawiera? Wartości odżywcze.
Tymianek to nie tylko aromatyczna przyprawa, ale także źródło cennych witamin i minerałów, które wspierają zdrowie. Co ciekawe, suszony i świeży tymianek dostarczają nieco innych składników, dlatego warto przyjrzeć się każdemu z nich.
Suszony tymianek wyróżnia się wyjątkowo dużą zawartością witaminy. Porcja 100 gramów pokrywa aż 1429% dziennego zapotrzebowania. Witamina K wspiera krzepliwość krwi oraz zdrowie kości, co czyni suszony tymianek świetnym wyborem dla osób dbających o układ kostny. Znajdziemy w nim także sporo witaminy C, a także minerały takie jak żelazo (687% dziennego zapotrzebowania), wapń (145%) i mangan (342%), które wspierają metabolizm oraz zdrowie krwi.
Świeży tymianek z kolei obfituje w witaminę C – aż 178% dziennego zapotrzebowania – co czyni go świetnym naturalnym wsparciem odporności. Zawiera też dużo witaminy A, istotnej dla zdrowia wzroku i skóry. Jeśli chodzi o minerały, świeży tymianek dostarcza znaczną ilość żelaza (97% dziennego zapotrzebowania), a także manganu i wapnia, co wspiera zdrowie kości i metabolizm.
Tabela – składniki odżywcze w tymianku (w 100 gramach)
Oto tabela przedstawiająca skład suszonego i świeżego tymianku oraz procent dziennego zapotrzebowania dla każdego składnika:
| Składnik | Suszony tymianek (100 g) | % Dziennego zapotrzebowania (suszone) | Świeży tymianek (100 g) | % Dziennego zapotrzebowania (świeży) |
| Kalorie | 276 kcal | — | 101 kcal | — |
| Witaminy | ||||
| Witamina A, RAE | 190 µg | 21 % | 238 µg | 26 % |
| Tiamina (B1) | 0,51 mg | 43 % | 0,05 mg | 4 % |
| Ryboflawina (B2) | 0,40 mg | 31 % | 0,47 mg | 36 % |
| Niacyna (B3) | 4,94 mg | 31 % | 1,82 mg | 11 % |
| Kwas pantotenowy | — | — | 0,41 mg | 8 % |
| Witamina B6 | 0,55 mg | 32 % | 0,35 mg | 20 % |
| Foliany, DFE | 274 µg | 68 % | 45 µg | 11 % |
| Witamina C | 50 mg | 56 % | 160,1 mg | 178 % |
| Witamina E (alfa-tokoferol) | 7,48 mg | 50 % | — | — |
| Witamina K | 1714,5 µg | 1429 % | — | — |
| Minerały | ||||
| Wapń | 1890 mg | 145 % | 405 mg | 31 % |
| Miedź | 0,86 mg | 96 % | 0,56 mg | 62 % |
| Żelazo | 123,6 mg | 687 % | 17,45 mg | 97 % |
| Magnez | 220 mg | 52 % | 160 mg | 38 % |
| Mangan | 7,87 mg | 342 % | 1,72 mg | 75 % |
| Fosfor | 201 mg | 16 % | 106 mg | 8 % |
| Potas | 814 mg | 17 % | 609 mg | 13 % |
| Sód | 55 mg | 2 % | 9 mg | 0 % |
| Cynk | 6,18 mg | 56 % | 1,81 mg | 16 % |
| Białko | 9,11 g | 18 % | 5,56 g | 11 % |
| Izoleucyna | 0,47 g | 30 % | 0,28 g | 18 % |
| Leucyna | 0,43 g | 13 % | 0,26 g | 8 % |
| Lizyna | 0,21 g | 7 % | 0,13 g | 4 % |
| Treonina | 0,25 g | 15 % | 0,15 g | 9 % |
| Tryptofan | 0,19 g | 46 % | 0,11 g | 28 % |
| Walina | 0,50 g | 26 % | 0,31 g | 16 % |
| Węglowodany | 63,94 g | 23 % | 24,45 g | 9 % |
Właściwości tymianku. Na co pomaga?
Tymianek, należący do rodzaju Thymus L., to roślina o bogatej historii stosowania zarówno w kuchni, jak i w medycynie. Jego właściwości lecznicze i aromatyczne wynikają z obecności szerokiej gamy związków bioaktywnych, w tym olejku eterycznego, flawonoidów, garbników i witamin. Warto tutaj nadmienić, że zgodnie z badaniami związki aktywne zawarte są zarówno w świeżych liściach tymianku, jak i w tymianku suszonym. W przypadku suszonego tymianku proces suszenia obniża jednak znacząco jego aktywność antyoksydacyjną. Innymi słowy, w suszonym tymianku nadal znajdziemy składniki aktywne, jest ich jednak znacznie mniej niż w świeżym.
Zawiera antyoksydanty.
Największą wartością świeżego tymianku jest jego bogactwo polifenoli, które znajdują się w jego składzie. Tymianek zawiera między innymi takie cenne składniki, jak kwas rozmarynowy, galusowy, kawowy i chlorogenowy, czyli silne przeciwutleniacze. Pozwalają one na walkę ze stresem oksydacyjnym, a także chronią organizm przed działaniem szkodliwych wolnych rodników. Dzięki temu spożywanie tymianku pozwala spowalniać proces starzenia i znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych w późniejszym wieku.
Ma działanie przeciwdrobnoustrojowe.
Olejek eteryczny z tymianku, a w szczególności jego główne składniki – tymol i karwakrol – wykazuje silne działanie bakteriobójcze i grzybobójcze. Tymianek jest skuteczny w zwalczaniu wielu patogenów, w tym bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, drożdży Candida albicans oraz grzybów Aspergillus. Niektóre badania wykazały, że olejki eteryczne wyekstrahowane z tymianku są również bardzo skuteczne przeciwko biofilmom bakteryjnym (czyli zbiorowiskom drobnoustrojów), które są oporne na antybiotyki.
Wykazuje właściwości przeciwzapalne.
Tymianek posiada właściwości przeciwzapalne, co czyni go pomocnym w łagodzeniu objawów stanów zapalnych w organizmie. Olejek eteryczny ekstrahowany z tymianku jest stosowany między innymi profilaktycznie do płukania jamy ustnej i w stanach zapalnych gardła.
Wspomaga układ oddechowy.
Tymianek jest tradycyjnie stosowany w leczeniu chorób układu oddechowego, takich jak kaszel, zapalenie oskrzeli i zapalenie zatok. Zioło ma właściwości przeciwbakteryjne i wykrztuśne, dlatego oczyszcza i wzmacnia oskrzela. Naukowcy podkreślają, że tymol skutecznie zwalcza bakterie, wirusy i grzyby. Może też zapobiegać wtórnym infekcjom wywoływanym przez gronkowiec złocisty. Wspomniany związek słynie z właściwości przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych, dlatego może pomóc w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Z kolei karwakrol wywiera natomiast pozytywny wpływ na nastrój. Zwiększa poziom neuroprzekaźników – serotoniny i dopaminy.
Pozytywnie wpływa na serca i poziom cholesterolu.
Badania wykazały, że olejek tymiankowy może zmniejszyć częstotliwość rytmu serca u osób z nadciśnieniem. Wielu naukowców twierdzi, że tymianek obniża poziom trójglicerydów, całkowitego i złego (LDL) cholesterolu, jednocześnie podnosi poziom dobrego cholesterolu (HDL). Zamiast dodawać sól do wszystkich potraw, sięgnij po zioła. Nie tylko poprawią ich smak, lecz także dostarczą wielu składników odżywczych. Proponowane zioło doskonale wspiera układ oddechowy, pokarmowy i nerwowy. Skutecznie zwalcza wolne rodniki, które prowadzą do przedwczesnego starzenia organizmu.
Wspomaga układ pokarmowy
Spożywanie tymianku może być pomocne dla osób borykających się z problemami trawiennymi. Jak wynika z licznych badań, związki zawarte w tymianku mogą łagodzić problemy trawienne, takie jak niestrawność, wzdęcia i biegunka. Tymianek wspomaga prawidłową perystaltykę jelit i ogranicza powstawanie toksycznych amin biogennych (związków azotowych, które mają działanie toksyczne i rakotwórcze) w jelicie grubym.
Poza tym tymianek wykazuje działanie:
- przeciwwirusowe – jest skuteczny przeciwko wirusom opryszczki Herpes simplex (HSV-1 i HSV-2).
- przeciwbólowe – syrop i nalewka z tymianku wykazują działanie przeciwbólowe.
- neuroprotekcyjne – chroni układ nerwowy.
- przeciwmiażdżycowe – zapobiega miażdżycy.
- immunomodulujące – reguluje układ odpornościowy.
- przeciwnowotworowe – badania wskazują na potencjalne działanie przeciwnowotworowe, ale potrzebne są dalsze badania.
- normujące ciśnienie krwi – pomaga utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi.
Jak można stosować tymianek?
- Roślinę możesz wdychać, przyjmować doustnie lub nakładać na skórę. Tymianek sprawdzi się również doskonale jako środek do płukania jamy ustnej. Możesz go stosować na nieświeży oddech, trądzik, niepokój, przeziębienie lub opryszczkę. Przynosi również ulgę w artretyzmie, kolce, kaszlu, zapaleniu oskrzeli, demencji lub infekcji ucha. Badania dowodzą, że tymianek pobudza apetyt, łagodzi stan zapalny i wzmacnia układ odpornościowy.
- Możesz też przygotować ziołową herbatę tymiankową. Wystarczy, że zalejesz dwie łyżeczki suszonego zioła szklanką wrzątku i będziesz parzyć przez 10 minut. Taki napój możesz pić 3 razy dziennie. Zastanawiasz się, jak stosować olejek tymiankowy? Wlej 6-8 kropli do kąpieli lub dyfuzora olejków eterycznych.
- Możesz używać świeżego lub suszonego tymianku. Z kolei olejek tymiankowy świetnie sprawdzi się w aromaterapii. Tymianek możesz często znaleźć w herbatach, płynach do płukania jamy ustnej, sprayach do nosa i maseczkach na twarz. Jeśli masz problem z nieświeżym oddechem lub krwawiącymi dziąsłami, wymieszaj olejek tymiankowy z wodą. Wspomnianą miksturą płucz regularnie jamę ustną, aby złagodzić dolegliwości. Istnieją również dowody na to, że tymianek leczy pleśniawki, czyli charakterystyczne, białawe naloty. Wspomniana infekcja wywoływana jest przez grzyby, niekiedy może objąć całą jamę ustną.
Jak zrobić napar z tymianku?
Tymianek, zarówno świeży, jak i suszony, jest znakomitym składnikiem naparów o bogatym aromacie i korzystnym wpływie na zdrowie.
Tymianek, zarówno świeży, jak i suszony, jest znakomitym składnikiem naparów o bogatym aromacie i korzystnym wpływie na zdrowie. Poniżej znajdziesz prosty przewodnik, jak przygotować napar z tymianku krok po kroku.
Korzyści zdrowotne naparu z tymianku
- Łagodzenie bólu gardła
Tymianek, dzięki właściwościom przeciwdrobnoustrojowym, pomaga łagodzić ból gardła i kaszel. - Wspomaganie trawienia
Napar z tymianku wspiera proces trawienia i pomaga łagodzić dyskomfort żołądkowy. - Bogactwo przeciwutleniaczy
Tymianek jest źródłem przeciwutleniaczy, które chronią komórki przed uszkodzeniami. - Zdrowie układu oddechowego
Pomaga w problemach takich jak zapalenie oskrzeli, wspierając zdrowie układu oddechowego. - Działanie uspokajające
Napar z tymianku działa kojąco, redukując stres i napięcie.
Przygotowanie naparu z tymianku jest proste i przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Spróbuj wprowadzić go do swojej codziennej diety, aby cieszyć się jego aromatem i dobroczynnymi właściwościami.
Napar z tymianku świeżego
Jeżeli w twoim ogródku lub na działce rośnie świeży tymianek, warto go wykorzystać do przygotowania zdrowotnego naparu. Kluczowy jest moment, w którym zbierasz tymianek. Najlepiej robić to rano, po wyschnięciu rosy, ale zanim roślina zacznie kwitnąć. Wtedy tymianek ma najpełniejszy aromat i najwyższą jakość.
Przygotowanie:
- Opłucz gałązki tymianku w misce z wodą, delikatnie mieszając, aby usunąć zanieczyszczenia.
- Odsącz wodę i osusz gałązki, najlepiej w suszarce do sałaty. Następnie pozostaw je do wyschnięcia na 30–60 minut, po czym ponownie osusz.
Parzenie:
- Ilość: Użyj około 3 gałązek świeżego tymianku na 250 ml wody.
- Umieść gałązki w dzbanku, rondlu lub kubku.
- Zalej wrzątkiem i parz pod przykryciem przez 5 minut lub dłużej – nawet do 4 godzin. Im dłuższy czas parzenia, tym mocniejszy napar.
Przechowywanie:
- Odcedź napar, ostudź i przechowuj w lodówce w szczelnym pojemniku.
- Możesz także zamrozić napar w foremkach do lodu, aby korzystać z niego w późniejszym czasie.
Napar z tymianku suszonego
Jeżeli nie masz dostępu do świeżego tymianku, do przygotowania naparu świetnie sprawdzi się również tymianek suszony. Ważne, aby był on dobrej jakości – najlepiej pochodził z własnego ogródka lub od sprawdzonego dostawcy.
Ilość:
- Na 250 ml wody użyj 1 czubatej łyżeczki suszonego tymianku.
- Jeśli masz suszone gałązki, użyj 3 na tę samą ilość wody.
Parzenie:
- Umieść suszony tymianek w dzbanku lub kubku.
- Zalej wrzątkiem i parz pod przykryciem przez 5 minut lub dłużej – do 4 godzin, w zależności od preferowanej intensywności smaku.
Odcedzanie:
- Po zaparzeniu odcedź liście za pomocą sitka lub zaparzacza do herbaty.
Przechowywanie:
- Napar najlepiej spożywać od razu po przygotowaniu.
Dodatkowe wskazówki
- Do naparu możesz dodać miód lub plasterek cytryny, które wzbogacą jego smak.
- Jeśli smak tymianku jest zbyt intensywny, możesz skrócić czas parzenia.
Tymianek – czym można go zastąpić?
Tymianek możesz uprawiać zarówno w domu, jak i zewnątrz. Jeśli jednak nie masz go pod ręką, sięgnij po jego zamienniki. Świetną alternatywą jest świeże lub suszone oregano, które ma bardzo podobny smak. Możesz też zastąpić go majerankiem, rozmarynem, cząbrem, bazylią lub ziołami prowansalskimi.
Tymianek a oregano
Tymianek zawiera dużo witaminy A i C. Z kolei oregano zawiera więcej potasu, wapnia i żelaza. Tymianek można stosować na ból gardła, zapalenie oskrzeli, krztusiec, kolkę, zapalenie stawów, dolegliwości żołądkowe, biegunkę, wzdęcia, choroby skóry i infekcje pasożytnicze. Działa też jako naturalny środek moczopędny, jednocześnie nie zaburza delikatnej równowagi elektrolitowej. Niektóre osoby stosują go na pobudzenie apetytu. Oregano przynosi ulgę w kaszlu, astmie, zapaleniu oskrzeli, zgadze i wzdęciach. Może również złagodzić skurcze menstruacyjne, zakażenie układu moczowego, ból głowy i reumatoidalne zapalenie stawów. Oba zioła zawierają tymol i karwakrol, które hamują rozwój bakterii. Tymianek i oregano słyną z właściwości przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybiczych i przeciwutleniających.