Dieta bezglutenowa jest jedną z popularniejszych diet eliminacyjnych. Polega na wyeliminowaniu glutenu z diety. Czym jest dieta bezglutenowa?
Co to jest gluten?
Gluten jest to grupa białek, występująca w ziarnach niektórych zbóż: pszenicy i jej odmianach, jęczmieniu, życie i zwykłym owsie. Gluten występuje we wszystkich produktach, które zawierają powyższe zboża. Wypieki z dodatkiem glutenu lepiej rosną i są odporniejsze na wysychanie. Gluten dodawany jest często do różnych produktów, aby zwiększyć ich elastyczność. Producenci produktów spożywczych dodają gluten m.in. do parówek i wędlin.
Czy dieta bezglutenowa jest zdrowa?
Dieta bezglutenowa jest wyeliminowaniem z dostarczanego pożywienia glutenu. Dlatego są w niej zabronione produkty, które zawierają naturalne lub przetworzone zboża.
Dieta bezglutenowa jest przeznaczona tylko dla osób:
- z celiakią,
- alergią na pszenicę,
- nadwrażliwością na gluten,
- chorobą Dühringa.
W przypadku zdrowych osób jest ona zbędna i może doprowadzić do niedoborów witamin i składników mineralnych: witamin z grupy B, żelaza, cynku i selenu oraz błonnika pokarmowego. Ryzyko to zostaje zwiększone, jeśli dieta bezglutenowa opiera się wyłącznie na gotowych produktach bezglutenowych.
Kiedy stosuje się dietę bezglutenową i komu jest rekomendowana?
Stosowanie diety bezglutenowej jest niezbędne u osób z:
Celiakią
Jest to choroba autoimmunologiczna najczęściej o podłożu genetycznym. Celiakia jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na gluten. Pod wpływem tego białka organizm sam się wyniszcza i pojawia się stan zapalny w jelicie cienkim, co doprowadza do zaniku kosmków jelitowych, co powoduje upośledzenie wchłaniania pokarmów i pojawienie się różnych objawów klinicznych.
Alergią na pszenicę
Alergia na pszenicę wywołana jest tylko przez jedno z czterech białek obecne w tym rodzaju zboża. Uczulenie najczęściej występuje do 48 godzin od spożycia. Najczęstszymi objawami alergii na pszenicę są m.in. wysypka, trudności w oddychaniu.
Nieceliakalną nadwrażliwość na gluten (NCGS)
Jest to postać nietolerancji glutenu. Organizm nieprawidłowo reaguje na gluten. Nie są znane przyczyny powstawania (NCGS). U chorych objawy pojawiają się od kilku godzin do kilku dni po spożyciu glutenu. Najczęściej są to objawy przypominające zespół jelita nadwrażliwego.
Chorobą Dühringa
Określana jest również jako opryszczkowe zapalenie skóry lub zespół jelitowo- skórny. Jest to autoimmunologiczna choroba glutenowozależna, czyli jest to skórna reakcja na nietolerancję glutenu. Przewlekłe zmiany skórne są charakterystyczne dla tego schorzenia.
Jakie badania wykonać przed przejściem na dietę bezglutenową?
Zanim zostanie wprowadzona dieta bezglutenowa, to pacjent kierowany jest na badania krwi:
- Ema (endomysium mięśni gładkich),
- tTG (przeciwko transglutaminazie tkankowej),
- DGP (przeciwko gliadynie lub GAF,
- AGA (przeciwciała antygliadynowe).
Wynik dodatni potwierdza diagnozę celiakii, jeśli wynik nie jest jednoznaczny, to wtedy niezbędne jest przeprowadzane badanie histopatologiczne wycinka jelita, który pobierany jest w czasie gastroskopii. Podczas badania oceniany jest stopień zniszczenia kosmków jelitowych.
Do potwierdzenia celiakii stosuje się również badania genetyczne, jeśli krewni 1 stopnia również chorują na celiakię.
Co jeść na diecie bezglutenowej?
Na diecie bezglutenowej trzeba jeść tylko produkty bezglutenowe. Są to artykuły żywnościowe, które nie zawierają lub nie powinny zawierać nawet niewielkich ilości glutenu (poniżej 10 ppm).
Niektóre produkty w sklepach są naturalnie bezglutenowe:
- mleko,
- masło,
- ser,
- owoce świeże i owoce suszone oraz warzywa,
- mięso,
- ryby,
- fasola,
- orzechy,
- ryż,
- ziemniaki,
- soja,
- proso,
- gryka,
- tapioka,
- maniok i sorgo,
- cukier,
- dżemy,
- syrop klonowy,
- melasę
- gotowe produkty oznaczone jako bezglutenowe.
Dozwolona jest również kawa i herbata, woda mineralną, napoje, wino i piwo (niezawierające glutenu).
Na diecie bezglutenowej można jeść również inne produkty, lecz należy sprawdzić, czy oznaczone są znakiem przekreślonego kłosa. Produkty, które należy sprawdzić przed zakupem, to m.in.:
- płatki kukurydziane,
- makarony,
- wędliny,
- parówki,
- jogurty i serki smakowe,
- majonezy,
- niektóre owoce suszone,
- żelki,
- gumy do żucia,
- czekolady i czekoladki,
- czekolada do picia.
- zupy instant,
- preparaty witaminowe.
Jakie produkty są zakazane na diety bezglutenowej?
Na diecie bezglutenowej całkowicie zabronione są produkty zawierające pszenicę, jęczmień, owies i żyto. Dlatego osobom stosującym ten rodzaj diety zabrania się jedzenia m.in.:
- drożdżówek,
- gotowych ciast i ciastek,
- potraw panierowanych,
- produktów mlecznych z dodatkiem otrębów lub płatków pszennych,
- potraw zagęszczanych mąką,
- kawy zbożowej,
- napojów roślinnych z dodatkiem owsa.
Produkty naturalnie bezglutenowe i certyfikowane
W sprzedaży dostępne są dwie grupy produktów: niezawierające glutenu i certyfikowane (oznaczone przekreślonym symbolem kłosa). Jeśli nie jesteś pewien, co oznacza stwierdzenie „produkt może zawierać gluten”, to zapoznaj się z naszym wpisem umieszczonym tutaj.
Przykładowy jadłospis na diecie bezglutenowej
Śniadanie: pasta jajeczna z dodatkiem rzodkiewki i pomidorów i chleb kukurydziany
Składniki:
- 2 jaja
- ½ pęczka rzodkiewki
- ½ pęczka szczypiorku,
- 1 łyżka jogurt naturalny
- sól, pieprz,
- chleb kukurydziany,
- ½ pomidora
Sposób przygotowania:
- Jaja ugotuj na twardo. Obierz ze skorupek. Posiekaj na drobno.
- Rzodkiewkę umyj. Zetrzyj na tarce na drobnych oczkach.
- Szczypiorek umyj. Posiekaj drobno.
- Jaja, rzodkiewkę i szczypiorek przełóż do miseczki dodaj jogurt naturalny. Wymieszaj. Dopraw do smaku.
- Rozsmaruj pastę na kromkach. Udekoruj plastrami pomidora.
Drugie śniadanie
- 200 ml soku wieloowocowego
- 1 jabłko
Obiad: Kaszotto z pieczarkami i cebulą
Składniki:
- 1 łyżka oleju,
- 1 szklanka kaszy jaglanej,
- 300 g pieczarek,
- 1 średnia cebula,
- 30 ml białego wina,
- 600 ml bulionu warzywnego,
- 50 g startego żółtego sera,
- ½ natki pietruszki.
Sposób przygotowania:
- Pieczarki obierz. Pokrój w talarki.
- Cebulę obierz. Pokrój w drobną kostkę.
- W garnku podsmaż cebulę. Gdy się zarumieni, to wsyp pieczarki.
- Podsmaż całość. Duś do miękkości.
- Dodaj kaszę. Podsmaż całość około 2-3 min.
- Dodaj wino. Odparuj. Wlej bulion.
- Gotuj do momentu, gdy kasza wchłonie bulion.
- Na końcu dodaj posiekaną zieloną pietruszkę. Wymieszaj.
- Podawaj posypane serem żółtym.
Podwieczorek: bezglutenowe babeczki
Składniki:
- 1 banan,
- 1 jajo,
- 5 łyżek miodu,
- 140 g jogurtu naturalnego,
- 1 ½ szklanki migdałów lub orzechów,
- 2 łyżki mąki kukurydzianej,
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia,
- 2 łyżki kakao,
- 8 łyżek wiórków kokosowych lub innych bakalii,
- 50 g gorzkiej czekolady.
Sposób przygotowania:
- Czekoladę zetrzyj na tarce o grubych oczkach.
- Orzechy zmiel.
- W misce rozgnieć banana, dodaj jogurt, miód i jajka. Wymieszaj na jednolitą masę.
- Do masy dodaj mąkę, proszek do pieczenia, bakalie, kakao, orzechy i czekoladę.
- Wymieszaj do uzyskania jednolitej konsystencji.
- Przelej masę do papilotek.
- Piecz około 25 min w temp. 175°C.
Kolacja: Sałatka z zielonej sałaty, z dostatkiem grillowanego kurczaka, awokado i grejpfrutem
Składniki
- ½ opakowania mix sałat,
- 150 g fileta z kurczaka,
- ½ awokado,
- ¼ grapefruita,
- ¼ czerwonej cebuli.
- sól i pieprz.
Sos:
- 1/2 łyżka płynnego miodu,
- 2 łyżki oleju,
- ¼ cytryny
- szczypta soli i pieprzu.
Sposób przygotowania:
- Kurczaka pokrój na cienkie plasterki. Grilluj około 10 min na małym ogniu na dobrze rozgrzanej patelni.
- Z oliwy, miodu, cytryny i przypraw przygotuj sos.
- Sałatę przesyp do miski.
- Cebulę pokrój w piórka.
- Awokado i grapefruita pokrój na niewielkie części.
- Cebulę, awokado i grapefruit dodaj do miski z sałatą. Polej sosem. Dobrze wymieszaj.
- Na talerz przełóż sałatę. Ułóż na niej grillowanego kurczaka.