Ryż jaśminowy i jego właściwości

Ryż jaśminowy to wyjątkowy rodzaj ryżu, który przyciąga uwagę swoim charakterystycznym, delikatnie kwiatowym zapachem oraz subtelną, lekko słodkawą nutą. Choć na stałe zadomowił się w kuchniach Azji Południowo-Wschodniej, coraz częściej pojawia się na naszych stołach jako doskonała baza do dań o intensywnych smakach. Jednak ryż jaśminowy to nie tylko walory kulinarne – jego właściwości oraz wysoki indeks glikemiczny sprawiają, że warto poznać go bliżej i dowiedzieć się, jak najlepiej wykorzystać jego potencjał w codziennym gotowaniu.

Artykuł został zaktualizowany i rozbudowany o nowe treści i zdjęcia 25.10.2024

Ryż jaśminowy uchodzi za jedną z najbardziej eleganckich odmian tego produktu. Dzieje się tak głównie z powodu jego aromatu, bardzo delikatnego. Także jego smak jest lekko słodkawy. Najpopularniejsze jest jego wykorzystanie do dań kuchni tajskiej. Ziarna ryżu jaśminowego są bardzo białe i lekko wydłużone. W trakcie gotowania staje się on nieco bardziej kleisty.

Dlaczego ryż „jaśminowy”?

Ryż jaśminowy to odmiana Oryza sativa. W jedna z wersji swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznemu zapachowi, który wydzielany jest podczas gotowania. Inna wersja mówi, że „jaśmin” odnosi się do koloru ryżu, który jest tak biały, jak kwiat jaśminu.

Ten zapach, przypominający pandan (Pandanus amaryllifolius) i popcorn, wynika z naturalnej produkcji związków aromatycznych, z których najbardziej widoczna jest 2-acetyl-1-pirolina. W typowych opakowaniach i magazynach te aromatyczne związki rozpraszają się w ciągu kilku miesięcy. Ta szybka utrata aromatycznej intensywności prowadzi wielu południowo-wschodnich Azjatów i koneserów do preferowania każdego roku świeżo zebranych „nowych plonów” ryżu  jaśminowego.

Jakie są rodzaje ryżu jaśminowego?

Ryż jaśminowy, podobnie jak wiele innych rodzajów ryżu, występuje w różnych odmianach. W zależności od sposobu produkcji możemy wyróżnić ryż jaśminowy biały, czarny, czerwony i fioletowy. Najpopularniejsza jest odmiana biała, która najczęściej wykorzystywana jest w kuchniach azjatyckich, w tym tajskiej i kambodżańskiej. Ryż jaśminowy można również rozróżniać ze względu na kraj pochodzenia. Najważniejszymi producentami tego rodzaju ryżu są Tajlandia i Kambodża. Ryż jaśminowy kambodżański uznawany jest za szczególnie wartościowy i zalicza się do kategorii premium. Więcej na temat kambodżańskiego ryżu jaśminowego znajdziesz w artykule: Ryż jaśminowy Phka malis – aromatyczna odmiana premium z Kambodży

Ryż jaśminowy występuje w kilku regionalnych odmianach, z których najbardziej znane pochodzą z Tajlandii i Kambodży. Choć oba rodzaje mają wiele wspólnych cech, istnieją między nimi pewne różnice wynikające z miejsca uprawy oraz specyficznych odmian. Poniżej przedstawiamy najważniejsze typy ryżu jaśminowego.

1. Tajski ryż jaśminowy (Thai Hom Mali)

Tajski ryż jaśminowy, znany także jako Thai Hom Mali, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych odmian ryżu jaśminowego. Ma smukłe, długie ziarna i charakterystyczny zapach jaśminu. Tajski ryż jaśminowy występuje w dwóch wariantach:

• Biały ryż jaśminowy: Jest to ryż zmielony i polerowany, najczęściej spotykany w sprzedaży i eksporcie. Dzięki polerowaniu ma delikatny smak i miękką, puszystą strukturę po ugotowaniu.
• Brązowy ryż jaśminowy: Pełnoziarnisty ryż, w którym zachowane zostały otręby, co sprawia, że ma nieco bardziej wyrazisty smak oraz wyższą zawartość błonnika i składników odżywczych.

Większość tajskiego ryżu jaśminowego eksportowanego do Ameryki Północnej i Europy pochodzi z Tajlandii. Za najwyższą jakość uznaje się ryż pochodzący z prowincji Surin, Buriram i Sisaket.

2. Kambodżański ryż jaśminowy

Kambodżański ryż jaśminowy, choć mniej znany na rynkach międzynarodowych, również cieszy się wysoką jakością. Występuje w dwóch podstawowych odmianach: biały i brązowy, podobnie jak ryż tajski. Do najbardziej wyróżniających się odmian ryżu jaśminowego z Kambodży należą:

• Phka Rumduol
• Phka Romeat
• Phka Rumdeng

Według najnowszych badań DNA, te trzy odmiany zawierają 18 znanych alleli zapachowych, które odpowiadają za ich charakterystyczny aromat. Dwie z nich – Phka Rumduol i Phka Rumdeng – są typowo kambodżańskie, podczas gdy Phka Romeat wykazuje genetyczne podobieństwo do tajskiego Thai Hom Mali, mając wszystkie 18 markerów w tych samych pozycjach.

3. Ryż jaśminowy z Laosu i Wietnamu

Ryż jaśminowy jest również uprawiany w Laosie i południowym Wietnamie, choć nie jest tam dominującą odmianą. W Laosie bardziej popularny jest ryż kleisty, natomiast w Wietnamie przeważa odmiana ryżu Oryza sativa. Mimo to, uprawy ryżu jaśminowego występują w niektórych regionach południowego Wietnamu, choć eksport tej odmiany stanowi niewielki procent w porównaniu do Tajlandii.

Uprawa ryżu jaśminowego

Ryż jaśminowy uprawia się głównie w Tajlandii (thai hom mali lub tajski pachnący ryż), Kambodży (angkor kra’oup lub kambodżański ryż jaśminowy), Laosie i południowym Wietnamie. Po ugotowaniu ma wilgotną i miękką konsystencję, o lekko słodkim smaku. Ziarna przywierają i są nieco lepkie po ugotowaniu, chociaż mniej lepkie niż kleisty ryż (Oryza sativa var. Glutinosa), ponieważ ma on mniej amylopektyny. Jest jej około trzy razy mniej niż w amerykańskim ryżu długoziarnistym.

Aby zebrać ryż jaśminowy, długie łodygi są ścinane i mielone. Ryż można następnie pozostawić w takiej postaci zwanej ryżem niełuskanym, pozbawić łuski, aby uzyskać brązowy ryż lub zmielić w celu usunięcia zarodka i niektórych, lub wszystkich otrębów, wytwarzając biały ryż.

Przeczytaj również: Ryż jaśminowy Phka Malis – aromatyczna odmiana premium z Kambodży.

Wartości odżywcze ryżu jaśminowego

Ryż jaśminowy ma wysoką ilość węglowodanów oraz średnią ilość białka i niewiele tłuszczu, dlatego jest to świetny wybór dla osób, które szukają niskotłuszczowego jedzenia. Zawiera wapń, żelazo oraz witamin z grupy B. Biały ryż jaśminowy ma niewiele błonnika pokarmowego.

Ryż jaśminowy jest produktem bezglutenowym, dlatego mogą go spożywać osoby na diecie bezglutenowej i chorujące na celiakię.

Wartości odżywcze na 100 gram suchego ryżu jaśminowego

• kalorie (wartość energetyczna): 365 kcal / 1528 kJ;
• białko: 7,13 g;
• tłuszcz ogółem: 0,66 g;
• nasycone: 0,180 g;
• jednonienasycone: 0,206 g;
• wielonienasycone: 0,177 g;
• omega-3: 0,030 g;
• omega-6: 0,147 g;
• węglowodany: 79,95 g;
• błonnik pokarmowy: 1,3 g.

Witaminy

• wit. E: 0,11 mg;
• wit. K1: 0,1 µg;
• wit. B1: 0,07 mg;
• wit. B2: 0,049 mg;
• wit. B3 (PP): 1,600 mg;
• wit. B6: 0,164 mg;
• wit. B9 (kwas foliowy): 8 µg;
• wit. B5: 1,014 mg.

Minerały

• wapń: 28 mg;
• żelazo: 0,80 mg;
• magnez: 25 mg;
• fosfor: 115 mg;
• potas: 115 mg;
• sód: 5 mg;
• cynk: 1,09 mg;
• miedź: 0,22 mg;
• mangan: 1,09 mg;
• selen: 15,1 µg.

Dlaczego jeść ryż jaśminowy? Właściwości

Ryż jaśminowy jest podstawowym produktem żywnościowym w wielu krajach. Jedzenie tego produktu ma wiele korzyści dla zdrowia.

Pomaga w szybkim zrobieniu masy

Ryż jaśminowy świetnie się sprawdzi w przypadku, gdy musisz szybko zrobić masę. Skrobia zawarta w produkcie zostaje przetworzona na paliwo dostarczające energii dla organizmu. Jeśli chcesz zwiększyć masę ciała, to warto jeść ryż jaśminowy.

Witaminy z grupy B

Ryż, w tym właśnie jego odmiana jaśminowa, wyróżniają się wysoką zawartością witamin z grupy B. Mają one bardzo duży wpływ na odpowiednie funkcjonowanie układu nerwowego. Przydadzą się w momentach stresowych. Ryż jaśminowy powinny jeść kobiety w ciąży, ponieważ wpływ on pozytywnie na rozwój układu nerwowego płodu.

Potas

Ryż jaśminowy jest również dobrym źródłem potasu. Ten minerał kontroluje ciśnienie krwi, pracę nerek oraz wpływa na zachowanie równowagi gospodarki wodno-elektrolitowej. Potas z łatwością przenika przez błony komórkowe, dzięki czemu jest on w stanie dostarczyć składniki odżywcze komórkom, a przy tym usuwać szkodliwe produkty przemiany materii.

Zawiera kwas foliowy

Ryż jaśminowy jest świetnym źródłem kwasu foliowego, który jest bardzo ważny dla kobiet w ciąży. Zapobiega występowaniu wad wrodzonych, np. cewy nerwowej, czy wad mózgu. Odpowiednia ilość kwasu foliowego pomaga w prawidłowym rozwoju płodu.

Zawiera żelazo

Odpowiedni poziom żelaza jest bardzo ważny dla odporności organizmu. Pomaga również wytwarzać energię i jest pomocny w transportowaniu tlenu. Żelazo jest niezbędne do produkcji czerwonych krwinek. Zbyt niski poziom tego minerału może prowadzić do anemii, czyli stanu objawiającego się m.in. zmęczeniem, bólem głowy i dusznościami.

Pomaga w leczeniu chorób układu pokarmowego

Ryż jaśminowy jest naturalnym lekiem hamującym biegunki. Jest lekkostrawny, dzięki temu ma kojące działanie na jelita. Gdy cierpisz na rozwolnienie to możesz jeść go przez cały dzień. Powinien być gotowany na wodzie i podawany bez dodatków.

Jaki jest indeks glikemiczny ryżu jaśminowego?

Wartości indeksu glikemicznego (IG) ryżu jaśminowego różnią się w zależności od źródła i opracowań naukowych. Generalnie ryż jaśminowy klasyfikowany jest jako produkt o wysokim indeksie glikemicznym, co oznacza, że po jego spożyciu poziom glukozy we krwi wzrasta szybko i znacząco. Z tego względu ryż jaśminowy nie jest zalecany osobom z cukrzycą typu 2.

Wartości IG dla ryżu jaśminowego mogą jednak różnić się w zależności od pochodzenia, odmiany i metody gotowania. Na przykład w „International Tables of the Glycaemic Index” podano zakres IG dla ryżu jaśminowego od 48 do 109. W jednym z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wartości IG dla czterech różnych marek ryżu jaśminowego wahały się od 96 do 116, co potwierdza, że ryż jaśminowy klasyfikuje się jako produkt o wysokim indeksie glikemicznym ^[1].

Ryż jaśminowy – jak gotować?

Ryż jaśminowy jest bardzo łatwy w przygotowaniu jego gotowanie wymaga tylko kilku kroków. Przed przystąpieniem do gotowania należy przepłukać ryż. Aby dowiedzieć się więcej, jak gotować ryz jaśminowy, to zapraszamy na naszego bloga: Jak ugotować ryż?

Z czym jeść ryż jaśminowy?

Ryż jaśminowy, choć coraz częściej pojawia się na naszych stołach, nie jest typowym składnikiem kuchni europejskiej. Jego delikatny aromat jaśminu i puszysta konsystencja sprawiają, że jest popularny przede wszystkim w kuchniach Azji Południowo-Wschodniej, zwłaszcza w Tajlandii. Doskonale nadaje się do różnorodnych potraw, szczególnie tych o intensywnych smakach, dzięki czemu jego subtelny aromat równoważy wyraziste dania. Poniżej znajdziesz najpopularniejsze zastosowania ryżu jaśminowego.

• Dania smażone w woku
  Ryż jaśminowy świetnie sprawdza się w daniach smażonych w woku, takich jak stir-fry. Jego puszyste, długie ziarna łatwo oddzielają się od siebie, co sprawia, że jest idealny do mieszania z innymi składnikami, jak warzywa, mięso czy tofu. Ryż jaśminowy, nie sklejając się, stanowi doskonałą bazę dla tego typu dań.
• Curry
  Delikatna słodycz i subtelny aromat ryżu jaśminowego idealnie komponują się z intensywnymi, pikantnymi sosami curry. To szczególnie ważne w kuchniach takich jak tajska, gdzie ryż jaśminowy łagodzi ostrość i wzmacnia złożoność smaku dań. Na przykład w kambodżańskim „Lok Lak” z wołowiną ryż jaśminowy jest idealnym towarzyszem do sosu z pieprzem Kampot, imbirem, limonką i sosem sojowym.
• Gulasze
  Ryż jaśminowy świetnie pasuje do różnych aromatycznych gulaszów, stanowiąc kontrast w teksturze i smaku. Jego delikatny aromat równoważy intensywność przypraw i ziół, tworząc harmonijną całość z bogatymi sosami mięsnymi lub warzywnymi.
• Dania z sosem
  Długie ziarna ryżu jaśminowego doskonale pochłaniają gęste sosy, co sprawia, że każde ziarno nabiera smaku potrawy, z którą jest podawane. To idealna baza do dań mięsnych, warzywnych lub rybnych z różnymi sosami, na przykład na bazie mleka kokosowego, pomidorów czy orzechów.
• Sałatki ryżowe
  Ryż jaśminowy sprawdzi się również jako składnik lekkich, egzotycznych sałatek. Po ostudzeniu jego puszysta konsystencja dobrze komponuje się z warzywami, owocami morza czy mięsem. Dodatek ziół, takich jak kolendra, oraz orzechów może stworzyć ciekawą sałatkę inspirowaną smakami Azji.
• Ryż na słodko
  W kuchniach Azji Południowo-Wschodniej ryż jaśminowy wykorzystywany jest także do deserów. Można go podać z mlekiem kokosowym, mango i odrobiną cukru, tworząc słodką, egzotyczną potrawę – idealną na zakończenie posiłku. Jego naturalna słodycz doskonale współgra z owocami i słodkimi dodatkami.

Ryż jaśminowy – przepisy

Ryż jaśminowy ma delikatnie słodki smak, dzięki temu świetnie sprawdzi się do słodkich, jak i słodko-pikantnych dań.

Chińska zupa ryżowa

Jest to szybka i bardzo pożywna chińska zupa ryżowa. Idealnie rozgrzewa w chłodne jesienne i zimowe wieczory.

Ryż jaśminowy z curry i kurczakiem a w wersji wege z tofu wędzonym

Ryż jaśminowy z curry i kurczakiem można podać również w wersji wege z tofu wędzonym. Jest to tradycyjne danie pochodzące z Bliskiego Wschodu.

Orzechowo-kokosowe curry

Jest to odpowiednia potrwa dla osób, które lubią słodko-pikantny smak. Do przygotowania tego dania najlepiej sprawdzi się wolnowar.

Ryż jaśminowy z kokosem i wiśniami

Jest to idealne danie dla osób, które uwielbiają słodkie potrawy. Świetnie sprawdzi się na odżywcze śniadanie. Zamiast wiśni można użyć innych suszonych lub liofilizowanych owoców.