Słodkie i soczyste rodzynki to ulubiony dodatek do deserów, ciast, a także energetyczna przekąska. Dowiedz się, jak powstają rodzynki, poznaj ich rodzaje i cenne wartości odżywcze.
Rodzynki pyszna przekąska znana od starożytności
Możemy przypuszczać, że rodzynki zostały „odkryte” przez ludzi w wyniku szczęśliwego zbiegu okoliczności, gdy owoce przypadkowo wyschły na winorośli. Minęło jednak wiele czasu, gdy ludzie zorientowali się, które odmiany winorośli (a jest ich ponad 8000) nadają się do wytwarzania słodkich suszonych owoców.
Istnieją dowody na to, że rodzynki spożywane były przez ludzi już 6000 lat p.n.e. Znali je starożytni Egipcjanie, a pierwszymi specjalistami od uprawy winogron i produkcji rodzynek byli starożytni Fenicjanie i Ormianie.
Do Polski rodzynki trafiły w średniowieczu. Świadczy o tym fakt, że samo słowo “rodzynka” w formie “rozenka” lub “rozynka” używane było w polszczyźnie już w XIV w.
Obecnie rodzynki należą do najpopularniejszych bakalii wykorzystywanych kuchni polskiej. Stosujemy je przede wszystkim do wypieków – serników i popularnych bab drożdżowych. Rodzynki są już również smacznym dodatkiem do owsianek, musli, a także chętnie jedzone solo prosto z opakowania jako smaczna i słodka przekąska. Czym tak naprawdę są rodzynki? Jakie zawierają wartości odżywcze i dlaczego warto je jeść?
Gdzie rosną rodzynki?
Winorośle, z których pozyskiwane są rodzynki, do prawidłowego wzrostu potrzebują ciepłego klimatu i wielu dni słonecznych. W Europie takie warunki występują przede wszystkim w krajach basenu Morza Śródziemnego. Największym producentem rodzynek jest Turcja. Smaczne i wartościowe rodzynki uprawiane są również w Grecji, Iranie i Afganistanie. Zdecydowanie najlepsze warunki do produkcji winorośli “rodzynkowych” znajdują się w słonecznej Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. To obszar, który ma idealny klimat do uprawy winorośli z wysoką średnią roczną temperaturą, dużą ilością dni słonecznych i łagodnymi zimami.
Obecnie na świecie produkowanych jest wiele odmian rodzynek. Do największych producentów tych bakalii należą Turcja, USA (Kalifornia), RPA i Australia (sułtanki, damascenki i sułtanki perskie). Grecja specjalizuje się w produkcji niewielkich i ciemnych koryntek.
Jak rosną rodzynki?
Z czego są rodzynki? To po prostu suszone winogrona pozyskiwane w wyniku specjalnego suszenia owoców pochodzących z różnych odmian Vitis vinifera L. [1] Oczywiście z każdej winorośli jesteśmy w stanie wyprodukować suszone winogrona, ale nie każda da nam odpowiedniej jakości rodzynki. Winogrona rodzynkowe zazwyczaj nie zawierają pestek i wyróżniają się stosunkowo dużą zawartością cukru. W odróżnieniu od winogron przeznaczonych do produkcji wina cechują się również łagodniejszym smakiem.
Na sklepowych półkach najczęściej znajdziemy rodzynki otrzymywane z bezpestkowych winogron Thompson (rodzynki Thompson). Rodzynki o bursztynowej i złotej barwie najczęściej są produkowane z białych winogron Muscat.
Jak powstają rodzynki?
Rodzynki powstają w stosunkowo prostym, ale czasochłonnym procesie. Po zerwaniu dojrzałe grona rozkładane są na słomianych matach i suszone na słońcu. W trakcie suszenia owoce są regularnie obracane, aby woda odparowywała z owoców równomiernie. Po około 3 tygodniach, gdy z gron odparuje większość wody, rozpoczyna się drugi etap produkcji, czyli dosuszanie. Podsuszone grona są rolowane w arkusze papieru i pozostawione w ciepłym miejscu na kilka dni. W efekcie tego procesu uzyskujemy słodkie rodzynki.
Od czego zależy kolor rodzynek?
Odcień skórki rodzynek zależy od odmiany i sposobie suszenia. Rodzynki mają zazwyczaj brązową lub brunatną skórkę. Złoty odcień owoców (np. w odmianach golden amber) uzyskiwany jest w tzw. suszeniu mechanicznym. W tym przypadku owoce nie są suszone na słońcu, ale pod strumieniem gorącego powietrza przez dobę. W większości przypadków rodzynki w końcowym etapie produkcji poddane są tzw. siarkowaniu. Dodanie konserwantu w postaci dwutlenku siarki zabezpiecza rodzynki przed zepsuciem i pozwala na zachowanie złotego odcienia skórki.
Jakie są rodzaje rodzynek?
Istnieje wiele typów rodzynek, które różnią się od siebie wielkością, smakiem i kolorem. Odmiany rodzynek zależą od rodzaju użytych winogron i są produkowane w różnych rozmiarach i kolorach. Do tych najpopularniejszych należą:
a. Rodzynki smyrneńskie
Ten rodzaj rodzynek uprawiany jest głównie na terenach Turcji, Kalifornii, RPA i Australii. Suszone owoce pochodzą z winorośli gatunku Vitis vinifera L.
Rodzynki tego typu mają średnie rozmiary, są bezpestkowe, słodkie, a ich skórka ma kolor złoty przechodzący w brązowy. Najczęściej występującą w trzech gatunkach: sułtanki, damascenki, sułtanki perskie.
Sułtanki (rodzynki sułtańskie) są bardzo popularne w Polsce. Powstają z beznasiennych winogron żółtych. Mają jasny lub ciemnobrązowy kolor. Rodzynki sułtańskie są bardzo słodkie i mają podobny smak do miodu. Najczęściej spotykaną odmianą jest ciemnobrązowa rodzynka sułtańska, która nie zawiera siarki i jest szeroko stosowana w piekarniach, ciastkarniach, jak również w przemyśle mleczarskim. Występują również sułtanki w odmianie golden, o złotej skórce. Złoty kolor uzyskiwany jest w procesie produkcji poprzez konserwację owoców dwutlenkiem siarki. Rodzynki Malayer to odmiana drobnych i słodkich sułtanek o ciemnobrązowej skórce.
b. Rodzynki korynckie (greckie, koryntki)
Koryntki to niewielkie (średnica poniżej 1 cm), ciemne i beznasienne rodzynki, o charakterystycznym, ostrym, pełny smaku. Pochodzą ze starożytnej odmiany winorośli związanej z portem w Koryncie w Grecji, od której otrzymały swoją nazwę. Obecnie oprócz Grecji uprawiane są również w Kalifornii, RPA i Australii. Czasami mylnie nazywane są „czarnymi porzeczkami”, ale nie mają związku z czarnymi porzeczkami, czerwonymi porzeczkami lub białymi porzeczkami, które są gatunkami jagód i mają całkiem inne, znacznie bardziej cierpkie profile smakowe.
c. Rodzynki chilijskie — jumbo i golden jumbo
Rodzynki te pochodzą zazwyczaj z Chile i wyróżniają się dużymi rozmiarami — ich średnica przekracza 12 mm. Smak tych rodzynek znacznie odbiega od rodzynek tradycyjnych. Rodzynki jumbo są bardziej kwaskowate i przypominają bardziej wiśnie liofilizowaną niż winogrono. Z tego powodu raczej nie stosuje się ich jako dodatku do potraw i deserów, ale je solo z opakowania.
d. Rodzynki włoskie (kalabryjskie)
Na rynku dostępne są również rodzynki włoskie, które uprawiane są w Kalabrii. Charakteryzują się zapachem muszkatołowym. Rodzynki te można jeść jak tradycyjne rodzynki, ale zazwyczaj używa się je do produkcji wina.
Wartości odżywcze rodzynek
Rodzynki (bez względu na to, z jaką odmianą mamy do czynienia) są bogatym źródłem witamin (A, C, E i witamin z grupy B) i cennych składników odżywczych. [2]
Przede wszystkim zawierają sporo błonnika poprawiającego funkcjonowanie naszego układu trawiennego i wydalniczego, jak również są źródłem wapnia oraz żelaza. Polifenole, czyli przeciwutleniacze zawarte w rodzynkach pozwalają chronić komórki przed stresem oksydacyjnym.
Rodzynki stanowią przede wszystkim bogaty zastrzyk energetyczny, dlatego często zalecane są w diecie sportowców, do jedzenia po treningu.
Wartości odżywcze na 100 gram gotowych rodzynek (tabela)
| Składniki | Rodzynki typ “golden” | Ciemne rodzynki |
|---|---|---|
| Kalorie | 301 kcal | 299 kcal |
| Białko | 3.28 g | 3.30 g |
| Węglowodany | 80.02 g | 79.32 g |
| Błonnik | 3.30 g | 4.50 g |
| Cukry | 65.70 g | 65.18 g |
| Minerały | ||
| Wapń | 64 mg | 62 mg |
| Żelazo | 0.98 mg | 1.79 mg |
| Magnes | 35 mg | 36 mg |
| Fosfor | 101 mg | 98 mg |
| Potas | 746 mg | 744 mg |
| Sód | 24 mg | 26 mg |
| Cynk | 0.37 mg | 0.36 mg |
| Witaminy | ||
| Witamina C (total ascorbic acid) | 3.20 mg | 2.30 mg |
| Tiamina | 0.008 mg | 0.106 mg |
| Ryboflawina | 0.191 mg | 0.125 mg |
| Niacyna | 1.142 mg | 0.766 mg |
| Witamina B-6 | 0.323 mg | 0.174 mg |
| Kwas foliowy | 3 µg | 5 µg |
| Witamina E (alpha-tocopherol) | 0.12 mg | 0.12 mg |
| Witamina K (phylloquinone) | 3.5 µg | 3.5 µg |
| Lipidy | ||
| Kwasy tłuszczowe (całkowicie nasycone) | 0.065 g | 0.094 g |
| Kwasy tłuszczowe (całkowicie jednonienasycone) | 0.014 g | 0.024 g |
| Kwasy tłuszczowe (całkowicie wielonienasycone) | 0.057 g | 0.053 g |
| Kwasy tłuszczowe (wszystkie trans) | 0g | 0.001 g |
| Cholesterol | 0 mg | 0 mg |
Ile kalorii mają rodzynki?
Rodzynki nie należą do przekąsek niskokalorycznych. Ze względu na dużą zawartość cukru oraz węglowodanów wartość kaloryczna w 100 gramach wynosi średnio 340 kcal. Zawartość kalorii różni się w zależności od gatunku rodzynek.
- Rodzynki sułtańskie bez siarki: 1384 kJ/326 kcal
- Rodzynki koryntki: 1188 kJ/284 kcal
- rodzynki thompson jumbo: 1444 kJ/340 kcal
- Rodzynki golden jumbo amber: 1392 kJ/328 kcal
Rodzynki – właściwości zdrowotne
Zawierają przeciwutleniacze
Rodzynki, tak samo jak sok winogronowy lub wino, są dobrym źródłem fenolowych przeciwutleniaczy. Pomagają zwalczać wolne rodniki w organizmie i zmniejszają stany zapalne. Jak wynika z badań, związki te mogą wpływać również na zdrowie mózgu poprzez poprawę funkcji poznawczych, zapobiegając takim chorobom jak choroba Alzheimera czy demencja.
Rodzynki bogatym źródłem błonnika
W jednej porcji tych suszonych owoców znajduje się aż 2,8 g tego składnika. Błonnik rozpuszczalny zawarty w rodzynkach korzystnie wpływa na perystaltykę jelit. Zwiększa masę stolca i w ten sposób ułatwia wypróżnianie. Z tego powodu spożywanie rodzynek jest rekomendowane osobom, które mają problemy z zaparciami. Rodzynki są też najlepszym sposobem na utrzymanie zdrowia układu pokarmowego.
Pomagają budować kości
Rodzynki to również bardzo cenne źródło wapnia – składnika, który odpowiedzialny jest za zdrowie kości i zębów. Obecność wapnia jest szczególnie istotna dla kobiet w okresie menopauzy, ponieważ zapobiega powstawaniu osteoporozy. Dodatkowo w rodzynkach znajdują się stosunkowo duże ilości pierwiastka śladowego boru, który podobnie jak wapń i pomaga utrzymać zdrowe kości i stawy, jak również jest niezbędny w leczeniu osteoporozy.
Zawierają sporo żelaza
Dobroczynne żelazo, które wpływa korzystnie na zdrowie układu krążenia. Żelazo to przede wszystkim składnik, który jest niezbędny w produkcji czerwonych krwinek i bierze udział w transporcie tlenu z płuc do tkanek organizmu. Poza tym wchodzi w skład wielu enzymów. Regularne jedzenie rodzynek zapobiega niedoborom tego pierwiastka w organizmie, a także pośrednio również zapobiega wystąpieniu anemii.
Poprawiają koncentrację
Po rodzynki powinny sięgać osoby w trakcie nauki oraz konieczności wzmożonej koncentracji. Zawierają bowiem magnez i witaminy z grupy B. Magnez to minerał, który wspomaga mięśnie, nerwy, serce i ciśnienie krwi. Pomaga również w utrzymaniu mocnych kości.
Dbają o serce i układ krążenia
Jak wynika z licznych badań, regularne spożywanie rodzynek może minimalizować ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Dzieje się tak za sprawą potasu, który pomaga rozluźnić naczynia krwionośne. Potas zawarty w rodzynkach jest pomaga w obniżaniu ciśnienia krwi.
Dodają zdrowej energii
Rodzynki można polecić sportowcom i osobom wykonującym wzmożoną aktywność fizyczną. Zastępować mogą energetyczne batoniki i żele, dzięki wysokiej zawartości łatwych do przyswojenia cukrów, takich jak fruktoza i dekstroza.
Jakie rodzynki są najzdrowsze?
Spożywanie rodzynek bez względu na ich odmianę ma pozytywny wpływ na nasz organizm. Zawartość odżywcza i kaloryczna poszczególnych odmianach rodzynek jest bardzo do siebie zbliżona. Jak wynika z zestawienia (zobacz tabelę wyżej), rodzynki odmiany golden mogą wyróżniać się większą zawartością witaminy C czy witaminy B6. Z kolei ciemne rodzynki w swoim składzie mają odrobinę więcej tiaminy. Różnice między składem rodzynek są tak niewielkie, że nie ma praktycznie znaczenia, którą odmianę i typ rodzynek będziemy spożywać. Podobny efekt uzyskamy, jedząc popularne rodzynki sułtańskie, koryntki czy Amber Jumbo.
Przy zakupie rodzynek warto jednak zwracać uwagę na to, skąd pochodzą i w jaki sposób przebiegało ich suszenie i produkcja. Zdecydowanie najlepszą opcją są rodzynki niesiarkowane, które nie zawierają w sobie konserwantu w postaci dwutlenku siarki.
O tym, jak kupować zdrowe rodzynki przeczytacie więcej w artykule: Jak wybrać zdrowe rodzynki?
Rodzynki a cukier
Rodzynki oprócz wielu swoich zalet mają również wady. Jedną z nich jest stosunkowo duża i skoncentrowana zawartość cukru, z której wynika również ich wyjątkową słodycz. W jednej porcji rodzynek znajduje się niemal 24 gramy cukru, co porównywalny jest do zawartości batonika snickers czy garści żelków. Jedyna różnica polega na tym, że cukier występujący w rodzynkach jest pochodzenia naturalnego. W rodzynkach znajdują się głównie cukry proste – 30% fruktozy i 28% glukozy. Ze względu na duże zawartości cukru bardzo często suszone winogrona nazywane są naturalnymi cukierkami. Z tego powodu, nie należy zbytnio się objadać i przekraczać ich rekomendowanej dawki. Kobiety mogą zjeść co najmniej 1,5 filiżanki rodzynek dziennie, a mężczyźni – 2 filiżanki.
Z drugiej strony rodzynki ze względu na dużą zawartość cukru i węglowodanów są korzystną przekąską dla sportowców i wszystkich aktywnych. Dostarczają dużą dawkę energii.
Rodzynki a cukrzyca
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wysoka zawartość cukru w rodzynkach skutecznie dyskwalifikuje je w diecie osób chorych na cukrzycę. Badania przeprowadzone w tym kierunku sugerują jednak coś zupełnie przeciwnego. Okazuje się, że spożywanie rodzynek przez osoby przez diabetyków może korzystnie wpływać na pewno aspekty zdrowotne.
Jednym z najistotniejszych wskaźników, który klasyfikuje żywność dla osób chorych na cukrzycę, jest tak zwany indeks glikemiczny (IG). To wartość, która informuje nas, jak szybko po spożyciu określonego typu pokarmu podnosi się poziom cukru we krwi. Według tego wskaźnika dzieli się pokarmy na trzy grupy: żywność z niskim IG (< 55), średnim (55–69) lub wysokim (> 70). Zgodnie z przeprowadzonymi analizami rodzynki (w zależności od typu i odmiany) cechują się niskim lub średnim indeksem glikemicznym. To oznacza, że mogą być w kontrolowany sposób włączane do diety zarówno osób chorych na cukrzycę, jak i insulinooporność.
Z analiz wynika, że wartość IG rodzynek oscyluje w granicach 49 do 69. [3]. Prawdopodobnie za te niskie wartości odpowiada zawarta w rodzynkach fruktoza, której indeks IG wynosi 15 ± 4.
Tezę, że spożywanie rodzynek przez osoby chore na cukrzycę i insulinooporność może mieć również wiele pozytywnych skutków, potwierdzono w wielu niezależnych badaniach.
W jednym z nich poddano teście 51 pacjentów z cukrzycą typu II. [4] Sprawdzano jak spożywanie rodzynek wpływa na poziom glukozy i inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
Pacjentów podzielono na dwie grupy: jedzących rodzynki i zwykłe słodycze. Przez 12 tygodni pierwszej grupie podawano ciemne, suche rodzynki kalifornijskie w porcjach 28 g (90 kcal) trzy razy dziennie (przed śniadaniem, obiadem i kolacją). W drugiej grupie znajdowały się osoby, które jadły tradycyjne słodkie przekąski. Uczestnicy, którzy spożywali rodzynki, odnotowali wyraźne obniżenie poziomu glukozy (o 23% ) po posiłku w porównaniu z grupą otrzymującą alternatywne przekąski przetworzone. Zaobserwowano również 19% spadek stężenia glukozy na czczo.
W innym badaniu wzięło udział 15 zdrowych osób i 15 pacjentów z cukrzycą [5]. Osoby w dwóch grupach spożywały 74 g rodzynek korynckich lub 50 g glukozy. Wyniki wykazały, że spożycie rodzynek zmniejszało reakcje na glukozę i insulinę, zarówno u osób zdrowych, jak i chorych na cukrzycę.
Jak wynika z danych, rodzynki są dobrym wyborem zarówno dla diabetyków, jak i osób zdrowych. Oprócz stosunkowo niskiego indeksu glikemicznego zawierają również wiele cennych składników, które korzystnie mogą wpływać na zdrowie osób chorujących na cukrzycę.
Rodzynki a cholesterol
Jak wynika z badań, spożywanie rodzynek może również wpłynąć na obniżenie poziomu złego cholesterolu LDL. Jedzeniu rodzynek towarzyszy zmniejszenie wartości lipoprotein o niskiej gęstości, trójglicerydów i utlenionego cholesterolu o niskiej gęstości w surowicy.
Rodzynki a ciąża
Jedzenie rodzynek w ciąży jest nie tylko bezpieczne, ale również korzystnie wpływa na organizm kobiety i dziecku w łonie matki wielu wartościowych składników. Warto jednak pamiętać, że ze względu na wysoką zawartość cukru nie należy przesadzać ilością rodzynek w diecie.
Jak wspomnieliśmy już wcześniej, rodzynki zawierają błonnik, który pozytywnie oddziałuje na pracę jelit. W czasie ciąży ze względu na wahania hormonalne kobiety mają dość często kłopot z wypróżnianiem — rodzynki pozwalają na zredukowanie tego problemu.
Żelazo i wapń zawarte w rodzynkach wpływają korzystnie na proces krwiotwórczy, wspierają rozwoju układu szkieletowego u płodu.
Z jedzenia rodzynek powinny jednak zrezygnować kobiety, które chorują na cukrzycę II lub borykają się z cukrzycą ciążową. Ze względu na to, że owoce te zawierają dużą zawartość cukru i glukozy jedzenie ich w nadmiarze może być szkodliwe i groźnie podnieść poziom cukru we krwi.
Podsumowując: rodzynki w ciąży są całkowicie bezpieczne, o ile spożywamy je w bezpiecznych ilościach. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto wcześniej skonsultować się w tej kwestii ze swoim lekarzem prowadzącym.
Dieta nietolerancji histaminowej a rodzynki
Nietolerancja histaminowa pojawia się wówczas gdy w naszej krwi znajduje się zbyt wysoki poziom histaminy, biorącej udział w reakcjach alergicznych organizmu.Uważa się, że obecnie nie ma 1% społeczeństwa cierpi na nietolerancję histaminy, chociaż te szacunki mogą być nieco zaniżone. Jednym ze sposobów na opanowania nietolerancji histaminy jest wprowadzenie diety składającej się z produktów o niskiej jej zawartości. W komponowaniu tej diety należy zdecydowanie wykluczyć większość suszonych owoców suszone śliwki, daktyle, figi oraz rodzynki. W przypadku przechodzenia na dietę, należy całkowicie usunąć suszone winogrona ze swojego jadłospisu.
Rodzynki w diecie wegańskiej
Rodzynki podobnie jak wiele suszonych owoców, które nie zawierają żadnych dodatków pochodzenia zwierzęcego. Stanowią doskonałe uzupełnienie diety wegańskiej oraz zdrową i smaczną dającą energii przekąskę. Suszone winogrona są dobrym źródłem błonnika, żelaza, miedzi, magnezu i boru i mogą pomóc uzupełnić dzienne niedobory żywieniowe. Z powodzeniem można je dodawać do większości warzywnych i owocowych przepisów kuchni wegańskiej.
Zastosowanie rodzynek w kuchni
Rodzynki są chętnie używane w kuchni polskiej. Wchodzą w skład bakalii, które dodaje się do ciast oraz deserów, ale można je również dodawać do dań wytrawnych, zwłaszcza mięsnych.
To również jest znakomita przekąska. Na ich bazie robić można szaszłyki, a także jeść je bezpośrednio z opakowania. To dobry pomysł na przekąskę w trakcie podróży, także podawaną dzieciom.
Rodzynki dodać można:
- do płatków owsianych. Dodadzą naturalnej słodyczy porannemu posiłkowi.
- do jogurtu. Rodzynki w połączeniu z naturalnym jogurtem, innymi bakaliami i orzechami stanowią zdrową i pożywną przekąskę w ciągu dnia.
- do wypieków. Dodanie suszonych owoców do babeczek, batonów granola i ciastek to świetny sposób na osłodzenie wypieków. Rodzynki sprawiają, że gotowy produkt jest jeszcze smaczniejszy.
- do sałatek. Rodzynki nadają sałatce słodyczy i konsystencji. Dobrze komponują się z gorzką zielenią, chrupiącymi orzechami i selerem.
- do półmiska z serem. Suszone winogrona stanowią dodatek dla smakoszy do talerza serowego.
- do pikantnych potraw. Świetnie komponują się z pikantnymi potrawami, takimi jak curry, klopsiki, sosy, pilaw ryżowy i kuskus.
Materiały źródłowe:
- Wikipedia, Raisin, fr.m.wikipedia.org/wiki/Raisin_sec
- Is Eating Raisins Healthy?, https://www.mdpi.com/2072-6643/12/1/54/htm#B8-nutrients-12-00054 [dostęp 17.01.2022r]
- Fiona S. Atkinson, Kaye Foster-Powell, Jennie C. Brand-Miller; International Tables of Glycemic Index and Glycemic Load Values: 2008. Diabetes Care 1 December 2008; 31 (12): 2281–2283. https://doi.org/10.2337/dc08-1239 [dostęp 17.01.2022r]
- Bays, H.; Weiter, K.; Anderson, J. A randomized study of raisins versus alternative snacks on glycemic control and other cardiovascular risk factors in patients with type 2 diabetes mellitus. Phys. Sportsmed. 2015, 43, 37–43.
- Muraki, I.; Imamura, F.; Manson, J.E.; Hu, F.B.; Willett, W.C.; Van Dam, R.M.; Sun, Q. Fruit consumption and risk of type 2 diabetes: Results from three prospective longitudinal cohort studies. BMJ 2013, 347, 1–16. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23990623/ [dostęp 17.01.2022r]