Udowodniono, że spożywanie całych lub zmielonych nasion ostropestu plamistego ma korzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby. Ostropest działa też antyoksydacyjne i pomaga w obniżaniu poziomu „złego” cholesterolu LDL. Jakie jeszcze ma właściwości i jak włączyć go do diety?
Jak rośnie i wygląda ostropest?
Ostropest plamisty (Sylibum marianum) to roślina należąca do rodziny astrowatych. Ostropest spokrewniony jest z rodziną stokrotek i ambrozji. Niektórzy ludzie nazywają go także ostem ostrym i ostem świętym. Pochodzi z rejonu śródziemnomorskiego, spotkać go można również w Azji Zachodniej oraz w niektórych krajach Azji Środkowej, przede wszystkim w Indiach i Pakistanie.
Przez przypadek rozprzestrzenił się w wielu regionach całego świata. W formie dzikiej występuje na przykład w Australii, Nowej Zelandii i obu Amerykach. W Polsce rośnie przede wszystkim jako roślina uprawna, rzadziej w formie dzikiej. Ostropest plamisty przypomina nieco oset. Dorasta do wysokości nawet dwóch metrów.
Skład i wartości odżywcze
Owoce (cypselae), zwane potocznie nasionami ostropestu zawierają fitosterole, garbniki, białka i bioaminy, kwasy organiczne, witaminy C i K, cukry, śluz i sole mineralne.
Najcenniejsza jest mieszanka flawonoidów zwaną sylimaryną. Sylimaryna jest złożoną mieszaniną zawierającą szereg strukturalnie powiązanych flawonolignanów, flawonoid, taksyfolinę, a także inne składniki.
Najwięcej sylimaryny obecne jest w nasionach. Znajduje się również w mniejszych stężeniach w owocach i liściach ostropestu plamistego. Zawartość tego składnika jest zróżnicowana w zależności od odmiany ostropestu, zmian geograficznych i klimatycznych, w jakich rośnie ostropest.
Wartości odżywcze na 100 gram nasion ostropestu plamistego:
- kalorie (wartość energetyczna): 302 kcal;
- białko: 34 g;
- tłuszcz: 11 g;
- węglowodany: 5,1 g;
- błonnik: 26 g.
Ostropest plamisty właściwości
Zdrowotne właściwości ostropestu są znane już od starożytności. Z jego wpływu korzystali między innymi lekarze w starożytnym Rzymie.
Wspomaga zdrowie dla wątroby
Ostropest jest czasem stosowany jako naturalny środek leczenia problemów z wątrobą. Te problemy obejmują marskość wątroby, żółtaczkę, zapalenie wątroby i zaburzenia funkcjonowania woreczka żółciowego. Sylimaryna jest głównym aktywnym składnikiem ostropestu plamistego. Działa ona zarówno przeciwzapalnie, jak i przeciwutleniająco. W tym momencie nie ma wystarczających danych naukowych, aby stwierdzić, czy ostropest plamisty może pomóc w problemach z wątrobą. Niektóre wczesne badania sugerują, że roślina ta może pomóc ludziom z chorobą wątroby związaną z alkoholem. Poszczególne badania wykazują również, że ostropest może przynieść korzyści ludziom, których wątroba jest zniszczona przez toksyny przemysłowe, takie jak toluen i ksylen.
Korzystny dla cukrzyków
Badania medyczne sugerują, że ostropest plamisty, w połączeniu z tradycyjnym leczeniem, może poprawić stan zdrowia chorych na cukrzycę. Badania wykazały spadek poziomu cukru we krwi i poprawę poziomu cholesterolu u osób z cukrzycą typu 2.
Wyniki badań opublikowane w 2015 roku w Phytomedicine, potwierdzają, że regularne dawkowania suplementów zawierających sylimarynę może pozytywnie wpływa na leczenie diabetyków [1]. Autorzy badania sugerują, że sylimaryna może zmniejszać stres oksydacyjny typowo związany z powikłaniami cukrzycy.
W innym badaniu naukowcy odkryli, że ostropest poprawia oporność na insulinę, co jest kluczową cechą cukrzycy typu 2.
Obniża cholesterol
Obniżając poziom „złego” cholesterolu frakcji LDL, ostropest plamisty może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób serca. Jednak badania dotyczące możliwych korzyści sercowych zostały przeprowadzone tylko u osób z cukrzycą. Ludzie z cukrzycą często mają wysoki poziom cholesterolu. Nie jest jasne, czy ostropest może wywoływać takie same skutki u innych ludzi. Ostropest można również stosować w połączeniu z lekami obniżającymi poziom cholesterolu, takimi jak statyny. Może pomóc w zapobieganiu podwyższeniu aktywności enzymów wątrobowych, co może być efektem ubocznym leczenia.
Ma działanie przeciwstarzeniowe
Ponieważ przeciwutleniacze przeciwstarzeniowe pomagają zapobiegać szkodliwym działaniom wolnych rodników w całym ciele oraz usuwają zanieczyszczenia i odpady z krwi, i z przewodu pokarmowego, zioło może faktycznie pomóc spowolnić proces starzenia. Dotyczy to zarówno powierzchni skóry, jak i narządów wewnętrznych, ponieważ przeciwutleniacze mogą chronić organizm przed przewlekłymi chorobami.
Ostropest plamisty może sprawić, że skóra będzie pozbawiona widocznych oznak starzenia się, więc spożywanie tych nasion jest łatwym sposobem zapobiegania rakowi skóry i uszkodzeniom skóry, takim jak ciemne plamy, zmarszczki i przebarwienia. Chociaż badania na ten temat są ograniczone, testy na zwierzętach opublikowane w Photochemistry i Photobiology wykazały, że sylimaryna chroni skórę myszy, u których wywoływano stres oksydacyjny przez promieniowanie UV [2]. Ostropest jest więc dobry dla Twojej skóry z powodu jego właściwości przeciwutleniających.
Jak jeść ostropest plamisty? Zastosowanie i najlepsze przepisy.
Ostropest to bardzo wdzięczny dodatek do różnych potraw. Ze względu na to, że bardzo neutralny smak, można go załadować praktycznie do każdej potrawy. Nie wpłynie na jej smak, ale pozytywnie na kondycję naszego organizmu.
Oto kilka sposobów na wykorzystanie zmielonych i całych ziaren ostropestu plamistego.
Dodaj do wypieków
Zmielone nasiona ostropestu można dodać do wypieków np. domowego chleba. Wrzuć nasiona ostropestu do blendera lub młynka do kawy i zmiel nasiona na drobny proszek. Dodaj nasiona do ciasta w trakcie wyrabiania ciasta. Możesz też posypać proszkiem swoje wypieki.
Dodaj do sałatek
Całe surowe nasiona ostropestu można dodawać do sałatek i surówek.
Składnik koktajli i napojów. Ostropest plamisty z uwagi na swój łagodny i neutralny smak, można dodawać również do różnego typu owocowych i warzywnych koktajli, jogurtów i smoothie.
Przygotuj herbatę z ostropestu
Herbata z ostropestu plamistego ma moc przeciwutleniającą (sylimaryna). Pozytywnie wpływa na pracę wątroby, a także obniża poziom złego cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego w organizmie. Jak udowodniono, herbata z ostropestu ma większe działania antyoksydacyjne niż czarna herbata. Więcej na temat przygotowania herbaty przeczytasz w artykule: Jak zrobić napar z ostropestu plamistego?
Zaparz jak kawę
Z całych nasion ostropestu możesz przygotować substytuty kawy. W tym celu rozłożyć ziarna na blasze i opieka i je opiekaj w piekarniku w temperaturze 180 C przez 10 minut. Po tym czasie wyjmij ziarna i pozostaw do ostygnięcia. Następnie zmiel je w młynku do kawy i zaparz jak fusy.
Zastosuj w formie oleju tłoczonego na zimno
Olej z nasion ostropestu ma zastosowanie podobne do oleju z ogórecznika i wiesiołka. Można używać go w celu dogłębnego nawilżenia skóry. Czytaj dalej w artykule: Olej z ostropestu tłoczony na zimno – właściwości i działanie.
Pozostaw do wykiełkowania
Z całych ziaren ostropestu możesz wyhodować kiełki. Wysiej je na wilgotnej wacie lub ligninie w sposób identyczny, jak w przypadku rzeżuchy. Po kilku dniach ziarna powinny wykiełkować, co jest gwarancją ich najwyższych wartości odżywczych.
Ostropest plamisty – dawkowanie
Dzienna dawka ostropestu plamistego zależy w dużej mierze od zapotrzebowania naszego organizmu. Europejska Agencja Leków rekomenduje przyjmowanie 300-600 mg sproszkowanego ostropestu dwa lub trzy razy dziennie [3]. Zalecana dawka herbaty ziołowej to 2-3 filiżanek naparu dziennie.
- Rozdrobniona substancja ziołowa do herbaty ziołowej
Pojedyncza dawka: 3-5 g na 100 ml wrzącej wody, 2-3 razy dziennie przed posiłkami - Sproszkowana substancja ziołowa
Pojedyncza dawka: 300 mg–600 mg, 2-3 razy dziennie. Dawka dzienna: do 1800 mg przed posiłkami
Ostropest plamisty a działania niepożądane
Przyjmowanie ostropestu w odpowiednich dawkach, nawet w formie ekstraktu, nie jest niebezpieczne dla zdrowia. U niektórych osób mogą pojawić się jednak pewne reakcje niepożądane. Należą do nich:
- nieżyt żołądka i jelit
- biegunka
- ból głowy
- objawy dermatologiczne (pokrzywka, wysypka, świąd)
Ostropest a alergia
Ostropest plamisty nie należy do grupy produktów uznawanych za silne alergeny. Pomimo tego, że powszechnie uznawany jest za zioło bezpieczne, to zdarzają się przypadki wystąpienia reakcji niepożądanych po jego spożyciu. Jednym z takich przypadków jest 29-letni mężczyzna, u którego w Poradni Alergologicznej (Zakład Alergologii i Immunologii Klinicznej CSK w Warszawie) zdiagnozowano alergię wziewną na ostropest plamisty [4].
Pacjent pracował w zakładzie konfekcjonującym m.in. ostropest plamisty. Każdy jego kontakt nawet niewielkimi ilościami ostropestu plamistego, kończył się wyciekiem z nosa, kichaniem, pieczeniem i łzawieniem oczu oraz świszczącym oddechem.
W tym przypadku alergia związana była z unoszeniem się pyłków ostropestu w powietrzu, ale może ona również dotyczyć spożywania. Tego typu odczyny alergiczne najczęściej pojawiają się w gronie osób uczulonych na inne rośliny z rodziny Asteraceae, takie jak ambrozja, stokrotki, nagietki i chryzantemy.
Ostropest plamisty może również powodować reakcję alergiczną, w tym ciężką, potencjalnie zagrażającą życiu reakcję alergiczną (anafilaksję).
Ostropest plamisty — przeciwwskazania
Ostropest plamisty może wpływać na metabolizm leków takich jak jak: antybiotyki, antykoagulanty, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i leki statynowe (obniżające cholesterol).
Osoby cierpiące na przewlekłe schorzenia i zażywające w/w leki, a także kobiety w ciąży powinny przed wprowadzeniem do diety ostropestu skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Gdzie kupić ostropest plamisty?
Ostropest plamisty sprzedawany jest zazwyczaj w kilku formach, które oprócz konsystencji różnią się stężeniem, dawkowaniem i zastosowaniem.
- suchych, całych, niezmielonych nasion;
- suchych drobno zmielonych nasion (stosowanych jako dodatek do pieczywa, zup i jogurtów);
- ekstraktów w płynie;
- oleju z ostropestu tłoczonego na zimno;
- suplementów w kapsułkach (leki ziołowe dostępne bez recepty).
W zależności od indywidualnych potrzeb i wybranej formy ostropest można kupić w aptece, sklepie z suplementami, sklepie zielarskim lub sklepie ze zdrową żywnością.
Materiały źródłowe:
- Effects of Silybum marianum (L.) Gaertn. (silymarin) extract supplementation on antioxidant status and hs-CRP in patients with type 2 diabetes mellitus: A randomized, triple-blind, placebo-controlled clinical trial, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711315000227?via%3Dihub, [dostęp 15.12.2021r.]
- Silymarin, a Flavonoid from Milk Thistle (Silybum marianum L.), Inhibits UV-induced Oxidative Stress Through Targeting Infiltrating CD11b+ Cells in Mouse Skin, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1751-1097.2007.00241, [dostęp 15.12.2021r.]
- Silybi mariani fructus, https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/silybi-mariani-fructus, [dostęp 15.12.2021r.]
- A case of allergy to Silybum marianum (milk thistle) and Eragrostis tef (teff), https://aacijournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13223-020-00421-5, [dostęp 15.12.2021r.]