Pistacje cenione są ze względu na wyjątkowy smak i wartości odżywcze. Nie każdy wie, że tak naprawdę nie są orzechami tylko… pestkami. Gdzie i jak rosną pistacje?
Na jakim drzewie rosną pistacje?
Pistacje to rodzaj roślin z rodziny nanerczowatych, do której należy kilkanaście gatunków drzew i krzewów. Najpopularniejszym jest pistacja właściwa.
Odżywcze orzechy to w rzeczywistości jądro nasion wyrosłe głównie z drzewa Pistacia vera. To drzewo ma kilka odmian, ale najczęściej spotykany jest Kerman, z którego zazwyczaj zbierane są orzechy. Członek rodziny nerkowców, Anacardiaceae, drzewo pistacjowe pochodzi z Azji Środkowej i Bliskiego Wschodu.
Drzewo pistacjowe jest długowieczne, może żyć nawet z 300 lat. Dorasta do 10 m wysokości. Swoim wyglądem przypomina winogrona. Ma jeden lub kilka pni. Charakteryzuje się liśćmi o pierzastym przekroju, które osiągają długość od 10 do 20 cm. Roślinny są dwupienne, czyli są to oddzielne drzewa z kwiatami męskimi i żeńskimi. Owocem są pestki w twardej skorupce zawierające wydłużone jadalne ziarno, które powszechnie uważane jest za przysmak kulinarny.
Przeczytaj więcej o niezwykłych właściwościach pistacji w artykule: Pistacje i ich właściwości
Gdzie rosną pistacje?
Najpopularniejszym jest pistacja właściwa. Uprawiana jest między innymi na terenie Afganistanu, Syrii, Iranu, Turcji, USA, na południu Europy oraz w Azji Mniejszej i Środkowej. Jak widać jej zasięg jest bardzo szeroki. Z kolei na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego hodowana jest pistacja palestyńska.
Największym producentem pistacji w 2020 roku był Iran. Produkcja tego kraju wyniosła 551,307 ton. Drugie miejsce zajęły Stany Zjednoczone 447 700, a ostatnie Turcja z 240 000 ton. Udział tych trzech krajów to 70% światowej produkcji pistacji. Pozostałe 30% pochodzi z: Chin, Syrii, Grecji, Hiszpanii, Włoch, Madagaskaru, Afganistanu i Tunezji.
Europejski rynek zdominowany jest przez dwóch największych producentów pistacji: Stany Zjednoczone (77%) oraz Iran (22%). Pozostały 1% pochodzi z Turcji (eksportują głównie Niemcy), Syrii i Grecji.
W Stanach Zjednoczonych, Iranie i Turcji zostały wyhodowane nowe odmiany pistacji, które są odporne na zmiany klimatyczne powodujące straty w zbiorach. Drugim powodem wahania produkcji pistacji jest zmniejszona ilość plonów, co drugi rok.
Jak uprawiane są pistacje?
Uprawianie własnych pistacji brzmi jak spełnienie marzeń. Niestety, nawet w odpowiednich warunkach może minąć osiem do dziesięciu lat, zanim nowoczesna Pistacia vera rozwinie się do punktu, w którym będzie możliwość zbierania swojego pierwszego żniwa jadalnych orzechów i piętnaście do dwudziestu lat, aż stanie się w pełni dojrzała.
Wymagania drzew pistacjowych: klimat i gleba
Pistacje są jednym z najbardziej wymagających orzechów. Klimat jest czynnikiem decydującym o uprawie tych drzew. Wymagają ciepłego i suchego lata oraz zimy, w której temp. powietrza jest powyżej zera. Podczas zimy nie może być nadmiernych opadów, ponieważ drzewo pistacjowe nie lubi dużej wilgotności. Kwiaty zapylane są przez wiatr, który niezbędny jest do zapewnienia odpowiednich zbiorów.
Drzewa najlepiej rosną na lekkich i suchych piaszczystych lub gliniastych glebach o wysokim stężeniu węglanu wapnia. Nie tolerują ziem wilgotnych i ciężkich.
Drzewa powinny być sadzone w odległości około 6 m od siebie. Jeśli zostaną posadzone w mniejszej odległości, to po kilku latach będą się wzajemnie zaciemniać, powodując zmniejszenie ilości zbiorów oraz utrudnienie przycinania. Stosunek drzew męskich do żeńskich to 1 do 10 lub 1 do 15.
Uprawa pistacji wymaga czasu. Pierwsze owoce można zebrać dopiero w 5. roku po posadzeniu. Pierwsze plony zbierane są w 7 lub 8 roku po posadzeniu, a szczyt owocowania przypada między 15. a 20. rokiem. Drzewa owocują naprzemiennie co drugi rok.
Zbiory pistacji
Pistacje dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Najczęściej trwa to od czterech do sześciu tygodni. Łuski nabierają wtedy różowo-żółtego odcienia. Gdy orzechy są dojrzałe, to ziarno odkleja się od skorupy. Czas zbioru jest bardzo ważny, aby uzyskać jak najwięcej wysokiej jakości orzechów.
Pistacje zbierane są za pomocą maszyn, które chwytają pień i delikatnie potrząsając drzewem. Orzechy wpadają do urządzenia i nie dotykają gleby. Później orzechy przenoszone są do pojemników i transportowane do zakładów przetwórczych. Łuski są bardzo szybko usuwane, dzięki temu pistacje zachowują swój smak. Surowe orzechy po wysuszeniu można doprawiać i prażyć.
„Dojrzałe” drzewo może wyprodukować około 22,7 kg orzechów co drugi rok. Na wielkość produkcji ma również wpływ susza, nadmierne opady, upał lub zimno.
Gatunki pistacji
Pistacje w zależności od kraju uprawy różnią się wyglądem. Te pochodzenia amerykańskiego są większe i pulchniejsze niż te tureckie czy irańskie. Amerykańskie odmiany ze względu na silne letnie upały mają więcej wypustek. Są bledsze od irańskich czy tureckich. Pistacje w zależności od kraju upraw różnią się także kolorem skorupki. Irańskie mają żółtą, natomiast najciemniejsze są tureckie.
Irańskie pistacje charakteryzują się bogatym smakiem. Podobne w smaku są tureckie. Amerykańskie są najmniej smaczne.
Przeczytaj więcej o pistacjach irańskich: Pistacje irańskie – poznaj ich pyszne odmiany