Orzechy brazylijskie, znane ze swojego wyjątkowego smaku i wartości odżywczych, kryją w sobie wiele fascynujących tajemnic. Od zaskakującego faktu, że nie są prawdziwymi orzechami, przez unikalny sposób zapylania, aż po ich nieoczekiwany wpływ na ekosystemy Amazonii — każda z tych ciekawostek rzuca nowe światło na ten popularny przysmak. Poznaj mniej znane fakty związane z orzechami brazylijskimi. Niektóre z pewnością Cię zaskoczą.
1. Orzechy brazylijskie tak naprawdę nie są orzechami!
Pomimo tego, że na całym świecie określamy je mianem orzechów, w rzeczywistości nimi nie są. Orzechy brazylijskie, pochodzące z Amazonii, nie spełniają botanicznych kryteriów orzecha (nux) . W rzeczywistości są one nasionami, znajdującymi się w owocach orzesznicy wyniosłej (Bertholletia excelsa) porastającej lasy deszczowe. W Brazylii nasiona te nazywane są „castanhas-do-Pará” lub „kasztany z Pará”, od stanu w północnej Brazylii, gdzie drzewa rosną obficie.
2. Drzewo nazwano od nazwiska francuskiego chemika
Orzechy brazylijskie, znane były mieszkańcom Amazonii od wieków, ale świat poznał je dopiero przez dwóch podróżników i przyrodników: Aleksandra von Humboldta i Aime Bonplanda. Paradoksalnie, odkrycie to miało miejsce nie w Brazylii, ale w Wenezueli nad rzeką Orinoko w 1808 roku. Łacińska nazwa Bertholletia excelsa honoruje słynnego francuskiego chemika i przyjaciela Humboldta, Claude’a Louisa Bertholleta. Drugi człon nazwy nawiązuje do wysokości i kształtu drzewa, które należy do jednej z największych drzew porastających lasy deszczowe.
3. To nie Brazylia eksportuje najwięcej orzechów brazylijskich.
Dlaczego zatem ten orzech nie nazywa się orzechem wenezuelskim, a brazylijskim? Wszystko dlatego, że w pierwszych latach Brazylia była głównym eksporterem nasion na całym świecie. Później te proporcje się nieco zmieniły, a głównym eksporterem stała się między innymi Boliwia. Nazwy nie zmieniono. Z tego powodu, od 1961 roku, w celach handlu zagranicznego, nazywane są orzechem brazylijskim. Warto dodać, że w Brazylii, na terenach Ameryki Południowej, orzech ten określany jest kilkoma nazwami, w tym najpopularniejszymi: castanha-do-pará, castanha-do-acre, ocari oraz tururi.
4. Kwiaty orzesznicy zapylane są przez dużą pszczołę.
Bez zapylania kwiatów orzesznicy wyniosłej nie mogą powstać smaczne nasiona. Okazuje się, że zapylanie orzesznicy nie jest łatwym zadaniem. Właśnie dlatego tak trudno wyhodować orzechy brazylijskie w warunkach sztucznych, na plantacjach. Kwiaty orzesznicy są tak trudno dostępne, że zapylić je może tylko określony owad, zwany pszczołą storczykowatą. Ta duża pszczoła cechuje się długim języczkiem, który pozwala na pozyskiwanie nektaru z kwiatów, a tym samym przenoszenie cennego pyłku niezbędnego do zapylania.
5. Orzechy brazylijskie są ECO bez certyfikatu
Ten specyficzny sposób zapylania sprawia, że nie da się uprawiać orzesznicy wyniosłej na komercyjnych plantacjach. Z tego względu zbiory orzechów brazylijskich pochodzą bezpośrednio z drzew, które naturalnie porastają lasy deszczowe rejonu Amazonii na terenach Brazylii, Boliwii oraz Peru. Pod tym względem orzechy brazylijskie są jednym z najbardziej ekologicznych źródeł pożywienia, ponieważ rosną na czystych i nieskażonych obszarach amazońskiej dżungli.
Czytaj więcej na ten temat: Orzechy brazylijskie – czy certyfikat BIO jest konieczny?
6. Z jednego drzewa pozyskuje się 6000 orzechów.
Owoce orzesznicy wyniosłej mają kształt dużych, okrągłych orzechów, które nieco przypominają kokosy. Wewnątrz, otoczone twardą skorupą, znajdują się nasiona, czyli orzechy brazylijskie. Dojrzała orzesznica może wydać w ciągu roku około 300 tego typu owoców. Oznacza to, że z jednego drzewa może być zebrane około 6000 nasion. Następnie nasiona są przetransportowane rzeką do zakładów przetwórczych, gdzie są konfekcjonowane i eksportowane na cały świat.
7. Zbieranie orzechów brazylijskich może skończyć się śmiercią.
Zbieranie orzechów brazylijskich nie należy do łatwych i bezpiecznych zajęć. W przeszłości wypadki śmiertelne wśród zbieraczy orzechów brazylijskich nie były rzadkością. Dlaczego? Wszystko dlatego, że strąki owoców orzesznicy są bardzo ciężkie. Niektóre z nich mogą ważyć nawet do ponad 2 kg i w trakcie spadania na ziemię mogą osiągnąć prędkość nawet 80 km/h, co jest porównywalne z prędkością kuli armatniej. Zbieracz znajdujący się pod drzewem może nie przeżyć spotkania z takim pociskiem. Ze względów bezpieczeństwa zbiory orzechów brazylijskich rozpoczynają się dopiero wtedy, gdy większość owoców spadnie na ziemię, w bezwietrzną pogodę, a zbieracze obowiązkowo noszą kaski.
8. Orzesznica wyniosła jest na liście gatunków zagrożonych.
Z uwagi na postępującą wycinkę lasów amazońskich, budowę dróg i tam, a także osadnictwo i hodowlę bydła, obszary, na których występuje orzesznica wyniosła, ulegają ograniczeniu. Z tego względu Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje orzech brazylijski za gatunek zagrożony. W samej Brazylii orzesznica znajduje się na liście sporządzonej przez Ministerstwo Środowiska, na specjalnej liście gatunków, którym grozi wyginięcie. Na zmniejszenie się populacji orzesznicy wpływa fakt, że może ona rosnąć tylko w nienaruszonym środowisku, w którym obecne są pszczoły storczykowate. Kiełkowanie nasiona orzesznicy zajmuje około półtora roku, a samo dojrzewanie trwa rok.
Z tego powodu kupując orzechy brazylijskie w sklepie, zwracaj uwagę na opakowanie i wybieraj tylko certyfikowane orzechy, które były zbierane z poszanowaniem środowiska naturalnego.
9. Nie tylko zawierają selen, ale dużo magnezu.
Nasiona orzesznicy wyniosłej zwykle kojarzone są z wysoką zawartością selenu. Jednak nie każdy wie, że orzechy brazylijskie nie tylko są bogate w selen. W składzie nasion orzesznicy znajduje się również duża ilość magnezu, co jest wyjątkowe wśród orzechów. Jeżeli zależy Ci na poprawie koncentracji i lepszej kondycji układu nerwowego, orzech brazylijski będzie dobrym wyborem.
10. Ich nazwa związana jest z pewnym zjawiskiem fizycznym.
Czy wiesz, że w fizyce istnieje termin określany mianem efektu orzechów brazylijskich? Efekt orzecha brazylijskiego to zjawisko obserwowane w mieszankach złożonych z cząstek o różnych rozmiarach, znane również jako efekt granulacji lub segregacja Brazil Nut Effect (BNE). Łatwo to zauważyć w codziennym użytkowaniu. Wystarczy, że do torebki z mieszanką orzechów wrzucisz kilka orzechów brazylijskich. Po intensywnym potrząsaniu okaże się, że to właśnie orzechy brazylijskie znajdą się na górze mieszanki, pomimo że są z nich największe. Ten proces, fachowo nazywany konwekcją ziarnistą, popularnie nazywany jest „efektem orzecha brazylijskiego”.