Cukrzyca ciążowa jest jedną z najczęstszych dolegliwości występujących u kobiet w ciąży. Leczona jest głównie dietą. Co można jeść, mając cukrzycę ciążową?
Co to jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa jest zaburzeniem tolerancji węglowodanów, które rozwinęły się lub po raz pierwszy zostały rozpoznane w trakcie trwania ciąży. Najczęściej objawy cukrzycy ciążowej, ustępują po porodzie, ale mogą również w postaci ujawnionej pozostać. Badania w kierunku w hiperglikemii (test obciążenia glukozą) zaleca się wykonywać przy pierwszej wizycie i między 24 a 28 tygodniem ciąży. U wielu kobiet możliwe jest, osiągniecie stabilnego poziomu glikemii za pomocą diety i zmiany stylu życia. Wystąpienie cukrzycy ciążowej u matki wiąże się z wyższym ryzykiem makrosomii u dziecka, czy wystąpieniem urazów okołoporodowych.
Do rozpoznania cukrzycy ciążowej wykonywany jest test tolerancji glukozy (OGTT), który polega na badaniu glukozy na czczo oraz po upływie 1 i 2 godzin od podania 75 g glukozy. Kryteria rozpoznawania cukrzycy ciążowej po podaniu OGTT.:
- „glikemia (stężenie glukozy we krwi) na czczo 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl)
- glikemia w 1 h OGTT ≥10 mmol/l (180 mg/dl)
- glikemia w 2 h OGTT 8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl)”
Do potwierdzenia cukrzycy ciążowej wystarczy spełniać jeden z tych warunków.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Wg szacunkowych danych cukrzyca ciążowa występuje u 3-5% ciężarnych i stanowi ponad 90% przypadków cukrzycy, która towarzyszy ciąży, pozostałe 10% przypadków jest to nie wykryta wcześniej cukrzyca typu 1. Cukrzyca ciążowa jest dolegliwością, która ponownie występuje u około 30% ciężarnych. Jeśli u kobiety wystąpiła cukrzyca w ciąży, to ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 wzrasta o 15%.
Do czynników ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej zalicza się:
- wiek matki powyżej 35 roku życia
- urodzenie wcześniej dziecka o wadze powyżej 4 kg
- urodzenie wcześniej dziecka z wadą rozwojową
- wystąpienie tzw. zgonu wewnątrzmacicznego
- nadciśnienie tętnicze
- BMI powyżej 27
- cukrzyca typu 2 występująca w rodzinie
- wielorórdztwo
Objawy cukrzycy ciążowej
U większości kobiet w ciąży cukrzyca nie daje żadnych objawów. U niektórych ciężarnych występują objawy takie jak m.in. częste oddawanie moczu, zwiększone zmęczenie, czy większe pragnienie. Jednak objawy te nie wskazują jednoznacznie na cukrzycę.
Pierwsze oznaczenie glukozy na czczo powinna odbyć się do 10 tygodnia ciąży, a następnie w II trymestrze ciąży. Jednak u niektórych kobiet mogą pojawić się objawy wskazujące na występowanie hiperglikemii. Wtedy najczęściej pojawiają się objawy takie jak:
- senność i zmęczenie
- wzmożone pragnienie
- odczucie suchości w jamie ustnej
- częstsza i zwiększona ilość moczu
- częste infekcje
Niestety powyższe objawy nie wskazują jednoznacznie na cukrzycę ciążową, ponieważ bardzo często są odczuwane jako objawy ciąży. Dlatego nie powinno się ich ignorować, ale warto pogłębić diagnostykę.
Podstawowe zasady diety dla kobiet z cukrzycą ciążową
Gdy masz cukrzycę ciążową, to układając jadłospis powinnaś, stosować się do poniższych zasad:
- Wszystkie posiłki powinny być spożywane regularnie
- Planuj posiłki tak, aby uwzględnić 3 większe posiłki i 3 przekąski.
- Każde danie powinno składać się w 45% z węglowodanów złożonych, 30% białko, a 25% tłuszcze z przewagą nienasyconych kwasów tłuszczowych.
- Ciężarne z cukrzycą ciążową powinny wykluczyć dania smażone i duszone z podsmażeniem.
Produkty zalecane w cukrzycy ciążowej
Jak już wspominaliśmy, kobiety w ciąży powinny jeść prawidłowo zbilansowane posiłki. Dlatego w diecie nie może zabraknąć:
Produktów zbożowych
Najlepsze będzie pieczywo z mąki razowej bez jakichkolwiek dodatków typu np. suszone owoce. W jadłospisie powinny znaleźć się również kasze gruboziarniste np. pęczak, gryczana, czy bulgur. Warto sięgnąć po brązowy ryż oraz płatki: owsiane, gryczane, jęczmienne lub żytnie.
Owoce świeże lub mrożone
Owoce świeże lub mrożone, które można jeść w cukrzycy ciążowej to: aronia, truskawki, maliny, jagody, grapefruity, kiwi, jabłko, pomarańcz, porzeczka.
Warzywa – sezonowe lub mrożone
Kobiety cierpiące na cukrzycę ciążową powinny jeść takie sezonowe warzywa jak: brokuł, bakłażan, cukinia, cebula, czosnek, fasola szparagowa, biała i czerwona kapusta, kalarepa, kalafior, kapusta biała i czerwona, kapusta kiszona, kapusta pekińska, surowa marchew, ogórek zielony i kiszony, oliwki czarne i zielone, pomidory, papryka, pietruszka, pieczarki, rukola, roszponka, rzodkiewka, szpinak i sałata oraz ziemniaki w całości.
Nabiał
Dla prawidłowego wzrostu płodu niezbędny jest nabiał. Przy cukrzycy ciążowej można jeść i pić: mleko 2%, maślankę, jogurt naturalny, kefir naturalny, serwatka, serek wiejski, serek homogenizowany naturalny, ser feta i mozzarella typy light.
Mięso
Kobieta w ciąży może jeść takie mięso jak: indyk, kurczak bez skóry, cielęcina oraz wołowina i wieprzowina.
Napoje
Kobiety w ciąży cierpiące na cukrzycę powinny ograniczyć spożywanie kawy i herbaty (ze względu na zawartość kofeiny). Zaleca się picie dużej ilości wody i soków warzywnych.
Czy przy cukrzycy ciążowej można jeść bakalie oraz nasiona?
Orzechy, bakalie oraz pestki i nasiona są bardzo ważne u kobiet cierpiących na cukrzycę ciążową. Dlaczego?
Orzechy
Orzechy z reguły mają niski indeks glikemiczny IG=15 (wyjątkiem jest orzech kokosowy IG=45). Kobiety cierpiące na cukrzycę ciążową powinny unikać orzechów arachidowych i brazylijskich – można je jeść, ale nie za często np. raz w tygodniu. Większość orzechów nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi, co powoduje korzystny wpływ na poziom glikemii. Są świetnym źródłem NNKT, które nie tylko korzystnie wpływają na lipidogram, lecz również zmniejszają stany zapalne. Zawierają również białko roślinne oraz witaminy z grupy B, E oraz składników mineralnych np. fosfor, miedz, cynk, potas. Jedzenie orzechów ma korzystny wpływ zarówno na układ nerwowy i pracę mózgu. Składniki odżywcze zawarte w orzechach zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2, wystąpienia zawału serca czy udaru.
Mimo tak wielu wartości odżywczych orzechy są produktem wysokokalorycznym od 533 kcal do 718 kcal w 100 g. Dlatego należy jeść je z umiarem – nie więcej niż 30 g na dobę. Można je jeść jako samodzielną przekąskę lub jako zamiennik innych produktów w potrawach.
Suszone owoce
Kobieta w ciąży powinna jeść suszone owoce ze względu na ich dobroczynny wpływ na zdrowie. Nieco inaczej jest w przypadku cukrzycy ciążowej. Kobiety cierpiące na tę przypadłość mogą jeść wyłącznie suszone morele, śliwki i jabłka. Pozostałe suszone owoce są niestety zakazane w cukrzycy ciążowej. Z jadłospisu kobiet ciężarnych muszą zostać wyeliminowane również kandyzowane owoce.
Pestki i nasiona
Pestki i nasiona mogą być spożywane przez kobiety cierpiące na cukrzycę ciążową. Są wręcz zalecane przez wielu dietetyków, ponieważ stanowią dobre źródło NNKT z grupy Omega-3. Niestety są wysokokaloryczne, dlatego należy je spożywać je w niewielkich ilościach np. 1 łyżeczka nasion Chia, 1 łyżka siemienia lnianego, 1 łyżka słonecznika. Podczas zakupu pestek i nasion należy zwracać uwagę na jakość mikrobiologiczną – mogą być zanieczyszczone różnymi grzybami, toksynami czy pleśnią.